Orð og tunga - 01.06.2009, Síða 170

Orð og tunga - 01.06.2009, Síða 170
160 Orð og tunga Við upphaf fyrsta tímabilsins, um 1907-1927, var þess minnst að hundrað ár voru liðin frá fæðingu Jónasar Hallgrímssonar en í kjölfar þess varð mikil vakning í málfarsefnum á íslandi. Ýmis stórmerk tíma- mót urðu einnig um þetta leyti, svo sem heimastjórn 1904, Reykjavík komst í símasamband við útlönd 1906, skólaskylda allra tíu til fjórt- án ára barna var tekin upp 1907, Háskóli íslands stofnaður 1911 og loks fögnuðu íslendingar fullveldi 1918. Þetta er athyglisverður tími í sögu tungumálsins því að um þetta leyti er tungumálið að verða að þjóðtungu sjálfstæðrar þjóðar. Samfara skólaskyldu og kerfisbund- inni móðurmálskennslu vöknuðu óhjákvæmilega spurningar um hvaða málviðmið skyldi nota. Hvers konar mál átti að kenna í skólunum? Hvers konar mál átti að nota í hinum nýju stofnunum landsins, eins og til dæmis háskólanum? Samskipti við útlönd jukust á þessum tíma og fjölmargar tækninýjungar bárust til landsins, svo sem sími og raf- magn sem áttu drjúgan þátt í að gjörbreyta lifnaðarháttum þjóðar- innar. Þessar nýjungar kröfðust nýrra orða. Verkfræðingafélag íslands setti á fót orðanefnd árið 1919 og starfaði hún til ársins 1927. Nefndin naut stuðnings ýmissa samtaka og því fjallaði hún um orðaforða af ýmsum sviðum. Nefndin birti meðal annars listann Orð lír viðskifta- máli í Morgunblaðinu 1926 og íðorðasafn 1928. Annað tímabilið í íslensku íðorðastarfi, að mati höfundar, er frá 1952 til 1965. Árið 1951 lagði menntamálaráðherra fram á Alþingi frumvarp um Akademíu íslands sem hafa skyldi forystu um allt það er varðaði rækt íslenskrar tungu. Frumvarpið náði ekki fram að ganga en stórt skref var engu að síður stigið því að á fjárlögum ársins 1952 var í fyrsta sinn sérstök fjárveiting til íðorðastarfs og markar það upp- haf annars tímabilsins. Orðabókarnefnd Háskólans hafði starfið með höndum og gaf út fjögur bindi með nýyrðum á árunum 1953-56 (Ný- yrði I—IV) og Tækniorðasafn árið 1959. íslensk málnefnd var stofnuð 1964 og árið 1966 tók nýr maður við formennsku en sá var jafnframt forstöðumaður Orðabókar Háskólans. Síðan segir (bls. 25): „Med dessa förándringar kan man sága att nástan allt terminologiarbete upphörde i landet. Det terminologiska arbetet lág inte inom förestánd- arens intresseomráde förutom att han dessutom var förestándare för en annan inráttning." Umræddur formaður og forstöðumaður er ekki nefndur á nafn hér en átt mun við Jakob Benediktsson og markar upphaf formennsku hans endalok annars tímabilsins. Sú greining höf- undar að lægð í íðorðastarfi á þessum tíma stafi af áhugaleysi for-
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188

x

Orð og tunga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.