Orð og tunga - 01.06.2014, Page 24

12
Orð og tunga
(11) a. [...] reyna síðan af alhuga að bæta hag manna hér á landi, svo
að hann verði ekki lakari en í öðrum siðuðum löndum (1900)
b. Margir duttu um grjótid, sem vid sáum ecki í náttmyrkrinu
(1835)
c. blöð þeirra hrópa hástöfum til kjósendanna að þeir skuli ekki
þola þá fulltrúa, sem ekki fylgi flokk þeirra blindandi (1875)
d. það er eptir að vita hvort þær hinar fáu skepnur er menn setja
á vetur í haust, drepast ekki úr beinasjúkdómum eða öðrum
kvillum (1875)
(12) a. Borgfirðingar hafa í vor verið að bæta þeim ær, er skáru þær í
vetur, svo þeir eigi yrðu málnytulaus í sumar (1875)
b. Ymsar aðrar ræður voru þar fluttar, sem vjer eigi finnum sjer-
staklega ástæðu til að minnast á (1875)
c. þegar þjódin sjálf er farin ad virda og elska módurmál sitt, þá
má fullyrda ad þad ekki muni verda án vitnisburdar (1846)
d. gétur verid ad Nordurland hafi haft gott af þessu, hvort sóttin
ecki var komin á undan þessari ritgjord (1835)
1800-1850 er hlutfall S3 áberandi hátt í tilvísunarsetningum og í
spurnarsetningum (sem aðeins örfá dæmi fundust um) en þar leyfist S3
einmitt helst í nútímamáli. Þó að dragi úr tíðninni er hlutfall S3 áfram
hæst í tilvísunarsetningum 1875 og 1900. Myndræn framsetning á
þessum upplýsingum sýnir hve stöðugt lækkandi hlutfall S3 er innan
hverrar tegundar aukasetningar yfir þessi þrjú tímabil, sbr. mynd 1.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
1800-1850 1875 1900
Atvikssetn. —•— Tilvísunarsetn. Skýringarsetn.
Mynd 1. Hlutfall S3 af heildardæmafjölda eftir tegund aukasetningar (sbr. töflu 2).