Orð og tunga - 01.06.2014, Page 155

Jónína Hafsteinsdóttir: Þveit
143
nafnliður, dreginn af sagnorði sem merkir 'skera'. Orðliðurinn er
kvenkyns og merking hans 'staður þar sem tré eða runnar hafa verið
felldir; ruddur blettur'. Nöfn, samsett með þessum lið, eru án efa
mörg frá tímum víkinga því að hann kemur fyrir í dönskum nöfnum
í Danalögum og Normandí. Nöfn með endingunni -tved hafa oft tekið
miklum breytingum og má bæta ýmsum dæmum við þau sem áður
voru nefnd (Humble, Hoed) (Jorgensen 2008:307). Dæmi eru þó þess að
-tvcd-nöfn eigi sér aðra skýringu: Nafnið Egtved er til á tveimur stöðum
í Danmörku. Annar er á Sjálandi, þar sem heitir Egtuid um 1525 og
merkir væntanlega 'rudda svæðið milli eikanna', hinn á Jótlandi og
heitir Ekthyufum 1325. Fyrri hluti nafnsins er að vísu „eik" en seinni
hlutann rekja menn til forndanska orðsins *tliiúfsem merkir 'kjarr'-
Eikarkjarrið (Jorgensen 2008:66). Ekki er því allt sem sýnist.
Þorps- eða bæjarnafnið Tvet (Þweit 1383) (Tveta, Tvetane) er þekkt
á nokkrum stöðum í Svíþjóð, einkum í Bohusléni. Þar um slóðir
leggja menn sömu merkingu í nafnið og annars staðar og rekja allt
aftur til víkingatíma þegar orðið (tveit) hefur þýtt 'ruddur blettur eða
svæði í skógi' (Ortnamnen 1938:49-50; Wadström 1983:79). Til er í
sænskum mállýskum nafnorðið tvet í merkingunni 'höggspænir' og
er einnig haft um 'rauf eða skurð sem myndast við rót trés þegar það
er fellt', rétt eins og sambærilegt orð í norsku (tveit). Fleirtöluorðið
tvetar í sænskum mállýskum getur merkt 'trjábútar, trjábolir, felld tré,
höggspænir' (Ortnamnen 1938:49-50).
Til er engilsaxnesk sögn af sömu rót og þær norrænu sagnir sem
nefndar hafa verið, þwítan 'skera af, skera í sundur', og raunveruleg
merking nafnorðs (d. tved) af þeirri rót því 'það sem er skorið í sundur'.
Ekki er nema steinsnar frá merkingunni 'að höggva tré' yfir í 'ryðja'
og orðið, sem haft er um staðinn, sprettur af því sem þar var áður og
verkinu sem unnið var (Knudsen 1939:109; Houken 1976:253). Nafn-
liðurinn -þveit er algengur í skógi vöxnum sveitum í Normandí og
má gera ráð fyrir að mörg þeirra nafna séu upp komin löngu eftir
að víkingatíð er um garð gengin og hið sama á að líkindum við um
ýmis héruð á Englandi. Aður en það gerðist hafði nafnliðurinn orðið
að tökuorði, þveit, bæði í ensku og frönsku (Fellows-Jensen 1994:79).
Ekki hefur vafist fyrir Englendingum að nota nöfnin sem bárust þeim
með víkingum. Sem dæmi má nefna nafnliðina þorp, þveit og toft
sem hafa lifað af í máli þeirra með framburði líklega áþekkum þeim
sem var á víkingatíma (Thorpe, Thwaite, Toft). Oðru máli gegndi um
frönsku enda hún fjarlægari norrænni tungu í öllum skilningi. Þar
er þ borið fram sem t í nöfnum eins og Ee Torp (þorp) og Le Tuit (þveit)