Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2016, Blaðsíða 48

Náttúrufræðingurinn - 2016, Blaðsíða 48
Náttúrufræðingurinn 120 13. mynd. Árnahellir fannst 1985, mynd tekin 1986. Hellinum var lokað með hliði 1995 og hann friðlýstur 2002. – Árnahellir was found in 1985, picture taken in 1986. Árnahellir was gated in 1995 and proclaimed a natural monument in 2002. Ljósm./Photo: ÁBS. Jörundi og Árnahelli og fleiri viðkvæmum hellum prýða greinina og nýlegt vefsetur.25 Höfundur sendir röng skilaboð og stefnir umfjöllunarefni sínu, friðlýstu dropsteinsmyndununum, í hættu frá ásókn sem þær ekki þola. Á það jafnt við um myndanir opnu hellanna sem myndanir hinna friðlýstu.23 Staðan í umhverfisvernd hér- lendis á sviði jarðminja er alvarleg. Lovísa Ásbjörnsdóttir, Sigmundur Einarsson og Kristján Jónasson, höfundar íslenska kaflans í Geoher- itage in Europe and its conservation, segja í lok kaflans: 26 Nauðsynlegt er að endurskoða mat á umhverfisáhrifum fram kvæmda hjá skipulags yfirvöldum. Þar er mikilvægt að styrkja lagarammann til að tryggja vandaðar og faglegar framkvæmdir. Innan stjórnsýslunnar skortir þekkingu á jarðminjum og meðal almennings vantar fræðslu um jarðminjavernd. Við Íslendingar höfum lengi vanrækt margar fegurstu og viðkvæmustu náttúrminjar landsins á ámælisverðan hátt. Ástandið fer versnandi. Tækifærismennska og gullæði svífa yfir vötnum íslenskrar ferðaþjónustu. Fátt er heilagt og flest virðist falt. Sameiginleg gæði viðkvæmrar náttúru lands- ins eru „nýtt“ til útivistar og náttúruskoðunar fyrir Íslendinga og erlenda ferðamenn án teljandi mótvægisaðgerða. Viðkvæm náttúra Íslands er forsendan fyrir komu fjögurra af hverjum fimm ferða- mönnum til landsins. Sára lítill hluti heildartekna ferða þjónustunnar rennur til að varð veita þessa sömu náttúru og halda við merkum minjum hennar. Skrásetning og rannsóknir á skemmdum sem unnar hafa verið á hraunhellum er töluverð áskorun, áhugaverð, dapurleg, en nauðsynleg. Vandaðar rannsóknir eru forsenda pólitískra ákvarðana, lagasetningar og aðgerða. Að fortíð skal hyggja er framtíð skal byggja. Kveikja greinarinnar, minningar annars höfunda úr Kalmanstungu Ömmusystir mín (Árna), Valgerður Einarsdóttir frá Reykholti, eiginkona Stefáns Ólafssonar, var húsfreyja í Kalmanstungu frá 1930 til 1958. Stórhellarnir, Hallmundarhraun nánast allt og Arnarvatnsheiði heyrðu til Kalmanstungu fram undir aldamótin 1900. Naut ég tengsla við Valgerði og kom til sumardvalar í Kalmanstungu árin 1954–1963, nýttur til snúninga og verka eftir því sem þroski og líkamsburðir leyfðu. Fagurt gróið nærumhverfið er girt hraunum og jöklum á áhrifamikinn hátt. Tungan, Katlarnir, litli og stóri, Skógarhlíðin, Strútur. Hellar, útilegumenn, draugar, forn eyðibýli, uppblásinn kirkjugarður. Feysknar beinflísar Surtshellis, mannabein undir steini, draugagangur. Skessukatlarnir og fínslípað og sérkennilega mótað bergið í flúðafarvegi Hvítár. „Fallegasteinagil“ með marglitum jaspisum og bergkristöllum, „hálf- eðalsteinar“, smáfuglalíf og fuglasöngur. Fegurðin, nánast annars heims, mikilfengleiki fjallahringsins, angan úr jörð, symfónía sumarsins. Töfrar náttúru og sögu skutu rótum í barnssálinni. Hellarnir, já hellarnir, biksvartur ævintýraheimur. Hellismenn, Vopna lág, Eiríksgnípa, Surtshellir, Stefánshellir, Hallmundarhellir, Kalmanshellir, Reykjavatn, Ey - vindar hola, Franzhellir, Draugagil, þar var reimt. Valgerður stjórnaði öllu, utan húss sem innan. Orð hennar vor lög. Ein lögin voru: „Það má ekki brjóta dropsteina.“ Síðar áttaði ég mig á því að auglýsingar Náttúru- verndarráðs um friðlýsingu drop- steinsmyndana í hraunhellum landsins,22,23 innihéldu einmitt orð Valgerðar. Allgóður kunningsskapur var milli Sigurðar Þórarinssonar jarðfræðings og Kalmanstungufólks. Sigurður hóf umræðu um náttúruvernd 195027 og kom á veigamikinn hátt að samningu fyrstu náttúruverndarlaganna 1956.28 Hann stóð einnig að baki auglýsingu Náttúruverndarráðs um friðlýsingu dropsteinsmyndana í hraunhellum landsins 1958.22 Tilefnið var fundur Gullborgarhella í Hnappadal 1957 og var auglýsing ráðsins liður í aðgerðum þeim til varnar. Sorgarsaga Gullborgarhella
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.