Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Náttúrufræðingurinn - 2016, Qupperneq 69

Náttúrufræðingurinn - 2016, Qupperneq 69
141 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags Mæld hnit stjarnanna tveggja á tímabilinu voru borin saman við viðurkennd gildi eiginhreyfingar og hliðrunar, sem sýnd eru í 1. töflu, eftir að þau voru framreiknuð frá upphafstíma hnitakerfisins. Niðurstöðurnar eru sýndar á 7. mynd. Skálínur lýsa ferð og stefnu 61 Cygni og GSC 3168:678 vegna eiginhreyfingar samkvæmt gögnum í SIMBAD.15 Miðlínan er framreiknuð leið kerfisins 2000– 2018 en á þeim tíma hliðruðust stjörnurnar ~15,7“. Styttri línur eru reiknuð leið 61A og 61B frá 2011 en grænir punktar niðurstöður mælinganna frá 2012–2015. Stjarnan GSC 3168:678 (efst t.h.) birtist sem stutt rák vegna lítillar eiginhreyfingar á sama tímabili, 2000–2018. Í mynd B eru mælistök borin saman við viðurkennd hnit viðmiðsstjörnu á mælitíma. Skekkja í lengd (stjörnutími) er ~0,05“ en 0,3“ í breidd (stjörnubreidd). Það skýrist af því að stjarnan hliðrast meira í breidd en lengd. Á 8. mynd eru síðan sýndar niðurstöður útreikninga á fjarlægð með forritinu TrigParallax.14 Það notar genetískt algrím (GA) til þess að finna bestu lausn í gegnum punktasafn, þ.e. á hliðrunarhorninu (π) í parsekum sem fjarlægðin er síðan ákvörðuð út frá. Það var látið reikna 15 lausnir út frá fjórum forsendum, og eru lausnirnar því samtals 60 fyrir hvora stjörnu: i) Allt punktasafnið með gildi eiginhreyfingar (μ) og π fyrir tvístirnið 61 Cygni í gagnasafni SIMBAD; ii) Allt punktasafnið með gildi μ og π fyrir hvora stjörnu, 61A og 61B (skráðar HD 201091 og HD 2010992 í gagnasafni SIMBAD) en 6–8 millibogasekúndum munar á þeim gildum og þeim sem eru skráð fyrir tvístirnið. Tilgangurinn var að fá fram hvort sá munur hreyfði eitthvað við mælingarniðurstöðum; iii) Sama og í i) en útlagar fjarlægðir úr gagnasafni; iv) Sama og í ii) en útlagar fjarlægðir úr gagnasafni. – Svokallaðir útlagar eru mæligildi sem lágu meira en 0,1“ frá spálíkani. Notaðir voru 400 bitar (e. population) og 80 kynslóðir (e. generation) í hvert sinn. Meðaltal hliðrunarhorns og fjarlægðar beggja stjarna er sýnt í 2. töflu. Umræður Meginmarkmið með þessu verkefni var að fá úr því skorið hvort aðstæður hér á landi leyfa að meta árlega hliðrun nálægrar fastastjörnu, og þá hve skýrar niðurstöður væru. Samhliða var ætlunin að sjá hversu vel tækist að nema brautarhreyfingu tvístirnisins en fyrirfram var vitað að hún er afar hæg. Niðurstöðurnar sýna að sjónauki stjörnuáhugamanna nægir til að nema þessar færslur stjörnunnar 61 Cygni með allgóðri nákvæmni á nokkrum árum. Hægt er að úrskurða að breyting á hornbili er samkvæmt líkani Gorshanovs o.fl.,23 þó að niðurstöður fyrstu árin virðast ekki skera úr um það (5. mynd). Veturinn 2015–2016 voru teknar mun fleiri myndir í hvert sinn og jók það nákvæmnina í niðurstöðum á staðsetningu stjarnanna. Stöðu- hornið virðist þó enn falla með brautarstikum Kiselevs o.fl.21 Fræðimenn við stjörnustöð Banda- ríkjaflota (USNO)24 styðjast við mælingar Gorshanovs í stjörnu- almanakinu „Sixth Catalog of Orbits of Visual Binary Stars“ vegna lengri rannsóknartíma (William I. Hartkopf, tölvuskeyti til höfundar 28. ágúst 2015). Litlu munar á niðurstöðum þeirra, einungis 18 árum eða 3%. Mismunur á hornbili milli þessara rannsókna er 0,07“, sem er afar erfitt að ákvarða með litlum sjónauka þrátt fyrir hugvitsamlegar greiningaraðferðir við að ákvarða hnit stjarna. Mæld stjarnhnit beggja stjarna lenda á reiknaðri stefnu eigin- hreyfingar, byggðri á viður kenndum gildum SIMBADs. Mjög skýr munur kemur fram á hraðri eiginhreyfingu stjörnunnar 61 Cygni samanborið við viðmiðs stjörnuna GSC 3168:678 (7. mynd, efst t.h.) á þessu tímabili. Frá 2012–2015 nam hliðrunin 15,7“ bogasekúndum en yfir sama tímabil hreyfðist viðmiðsstjarnan um 0,3“. Samanburður viðmiðsstjörnunnar við framreiknaða lengd miðlínu frá 2000–2018 sýnir þetta enn betur. 7. mynd. A) Samanburður mældra gilda (grænir punktar) og reiknaðrar eiginhreyfingar. Innskotsmynd B) sýnir mælistök við viðurkennd hnit viðmiðsstjörnu á mælitíma (ath. hnitakerfi í bogasekúndum) til að meta gæði mælinga. – A) Observations (green dots) compared to calculated proper motion of 61 Cygni. The inserted graph B) represents measurement of reference star to it coordinates to estimate quality of observations.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.