Morgunblaðið - 15.09.2016, Blaðsíða 44

44 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. SEPTEMBER 2016
BAKSVIÐ
Karl Blöndal
kbl@mbl.is
Angela Merkel, kanslari Þýskalands,
er í eldlínunni. Fyrir rúmu ári hafði
hún tögl og hagldir í þýskum stjórn-
málum og enginn virtist komast með
tærnar þar sem hún hafði hælana.
Svo opnaði hún landamærin fyrir
flóttamönnum. Í kosningum í sam-
bandslandinu Mecklenburg-
Vorpommern í austurhluta landsins
fyrir tæpum tveimur vikum galt
flokkur hennar, Kristilegir demó-
kratar (CDU), afhroð og fékk undir
20% fylgi. Nýr flokkur, Annar kostur
fyrir Þýskaland (AfD), sem lagt hef-
ur áherslu á hörku í innflytjenda-
málum og andstöðu við evruna,fór
upp fyrir CDU og er nú næststærsti
flokkurinn í sambandslandinu á eftir
Sósíaldemókrötum (SPD). Þetta þyk-
ir ekki síst áfall fyrir Merkel vegna
þess að kjördæmi hennar er í sam-
bandslandinu.
Merkel svaraði hins vegar með því
að benda á að allir flokkar hefðu tap-
að fylgi til AfD og varaði þýska
stjórnmálamenn við því að elta mála-
flutning flokksins gegn innflytj-
endum.
Í erlendum fjölmiðlum var talað
um að Merkel væri orðin völt í hásæti
sínu (Libération) og niðurstaðan
væri niðurlæging fyrir kanslarann og
uppgjör við ákvörðun hennar um að
bjóða flóttamenn velkomna (Neue
Zürcher Zeitung).
Sögð hafa klofið landið
Í forsíðugrein vikublaðsins Der
Spiegel um liðna helgi sagði að komið
væri haust í valdatíð Merkel. Hún
hefði með flóttamannapólitík sinni
klofið landið. Þar var hún borin sam-
an við forvera sína Konrad Adenauer
og Helmut Kohl, sem hvorugur hefði
þekkt vitjunartíma sinn. Adenauer
hefði ekki viljað víkja vegna þess að
hann hefði verið sannfærður um að
enginn annar gæti stjórnað landinu
og Kohl talið að aðeins hann hefði
kraft til þess að innleiða evruna í
Evrópu. 1998 beið flokkur Kohls síð-
an ósigur í kosningum með hann í
fararbroddi. Sagði í Der Spiegel að
ósveigjanleiki Merkel í innflytjenda-
málum bæri keim af þrákelkni Aden-
auers og Kohls.
Merkel hefur verið kanslari frá
2005. Hún virðist laus við hégóma en
nösk á að finna veikleika andstæð-
inga sinna. Sagt hefur verið að hún
hafi tekið pólitíkina úr pólitíkinni.
Það er hins vegar engin spurning að
hún er slyngur stjórnmálamaður og
hefur mörgum orðið það á að van-
meta hana.
Merkel fæddist í Hamborg í
Vestur-Þýskalandi árið 1954. Faðir
hennar, Horst Kasner, þjónaði í lút-
ersku kirkjunni, sem starfaði í báðum
hlutum Þýskalands. Hann ákvað að
flytja með fjölskylduna yfir til
Austur-Þýskalands nokkrum vikum
eftir fæðingu Angelu. Þetta var
óvenjuleg ákvörðun því að á þessum
tíma streymdu flóttamenn frá
Austur-Þýskalandi til Vestur-
Þýskalands.
Merkel hefur sagt að sér hafi aldr-
ei liðið eins og hún ætti heima í
austur-þýska alþýðulýðveldinu. Hún
hafi hins vegar hagað lífi sínu þannig
að hún „þyrfti ekki að lifa í stöðugum
ágreiningi við ríkið“. Hún hefur einn-
ig sagt að hún hefði reynt að flýja
land ef kúgunin í Austur-Þýskalandi
hefði orðið of þrúgandi.
Fjölskylda prestsins úr vestrinu
naut forréttinda í Austur-Þýskalandi
en mætti um leið tortryggni yfir-
valda. Hvað sem því leið gekk Angelu
Merkel vel í skóla, hún nam eðlis-
fræði í háskóla í Leipzig, lauk
doktorsprófi í Berlín og hóf störf við
vísindaakademíuna í Austur-Berlín.
Henni var í nöp við stjórnkerfið en
bar efasemdir sínar ekki utan á sér.
Þegar múrinn féll 1989 greip hún
hins vegar tækifærið. Afskipti henn-
ar í pólitík hófust þegar hún gekk inn
í skrifstofur nýrra samtaka, sem köll-
uðu sig Lýðræðisvakninguna, og
spurði hvort hún gæti orðið að liði.
Brátt var hún orðin talsmaður fyrstu
lýðræðislega kjörnu stjórnar Austur-
Þýskalands. Eftir sameininguna 1990
fór hún til Kristilegra demókrata og
var kosin á þing – einmitt í Mecklen-
burg-Vorpommern. Kohl fékk auga-
stað á henni og gerði hana að ráð-
herra 1991. Hann kallaði hana
stúlkuna sína, „mein Mädchen“.
Merkel kom úr allt öðru umhverfi
en flestir aðrir í flokknum en tókst
þrátt fyrir það að hasla sér völl.
Kristilegir demókratar töpuðu kosn-
ingunum 1998 og Gerhard Schröder
varð kanslari. Árið eftir skók fjár-
málahneyksli flokkinn. Merkel skrif-
aði þá blaðagrein þar sem hún sagði
að flokkurinn yrði að læra að spjara
sig án Kohls. Nokkrum mánuðum
síðar var hún orðin leiðtogi flokksins.
Kohl var síðar spurður hvað Merkel
vildi. „Völd,“ svaraði hann og bætti
við að hann hefði greitt „banamanni“
sínum leið og „lagt snák á handlegg“
sér.
Merkel þurfti að hafa fyrir því að
halda völdum í flokknum. 2002 leit út
fyrir að hún myndi tapa atkvæða-
greiðslu um kanslaraefni þá um
haustið. Frekar en að láta skerast í
odda ákvað hún að víkja fyrir Ed-
mund Stoiber, leiðtoga CSU, systur-
flokks CDU í Bæjaralandi. Stoiber
tapaði fyrir Schröder í kosningum þá
um haustið en staða Merkel styrktist.
Schröder boðaði til kosninga fyrir
tímann 2005 og þá var Merkel kansl-
araefnið. Kristilegir demókratar
unnu nauman sigur og Merkel varð
kanslari. 2009 sigruðu Kristilegir
demókratar aftur og 2013 unnu þeir
stórsigur. 2015 valdi tímaritið Time
hana mann ársins.
„Hvað er ég að gera hér?“
Í grein um Merkel í blaðinu The
New Yorker fyrir tveimur árum seg-
ir frá því að eitt sinn hafi hún setið á
hótelbar í Mið-Austurlöndum og
sagt: „Trúið þið þessu? Hér er ég,
kanslarinn! Hvað er ég að gera hér?
Þegar ég ólst upp í DDR ímynduðum
við okkur kapítalista í síðum, svört-
um yfirhöfnum með pípuhatta og
vindla og stóra fætur eins og í skrípa-
myndum. Og nú er ég hér og þeir
þurfa að hlusta á mig!“
Varkárni hefur einkennt valdatíð
hennar og tilhneiging með að bíða í
lengstu lög með að taka ákvarðanir.
Sagt er að í ákvörðunum sínum reyni
hún yfirleitt að fylgja almennings-
álitinu.
Þar til í september í fyrra. Þegar
flóttamenn sem höfðu safnast saman
á járnbrautarstöð í Búdapest ákváðu
að halda fótgangandi til Austurríkis
og þaðan til Þýskalands ákvað
Merkel að hleypa þeim í gegn frekar
en að loka landamærunum. Eftir að
tuttugu þúsund flóttamenn höfðu far-
ið yfir landamæri Þýskalands á einni
helgi sagði Merkel að gæti Þýska-
land ekki hjálpað fólki í brýnni neyð
væri það „ekki lengur landið mitt“.
„Við getum þetta,“ sagði hún þeg-
ar flóttamenn tóku að streyma til
landsins. Alls kom yfir milljón flótta-
manna til Þýskalands í fyrra.
Í þessu máli lét Merkel varkárnina
lönd og leið. Ef til vill hefur hún
hugsað með sér að pólitísk innistæða
hennar væri það mikil að það kæmi
ekki að sök. Stuðningsmenn hennar
líktu henni við móður Teresu en
gagnrýnendur sögðu að hún hefði
gefið hættulegt fordæmi sem gæti
leitt til þess að fjöldi flóttamanna
myndi leggjast í lífshættulega för.
Manuel Valls, forsætisráðherra
Frakklands, sagði að stefna Merkel
gengi ekki til lengdar. Merkel hafði
ekki ráðfært sig við aðra leiðtoga í
álfunni. Í þessu máli hefur hún ein-
angrast.
Kosið verður í Þýskalandi á næsta
ári. Þegar heyrast raddir í röðum
kristilegra demókrata um að Merkel
eigi að víkja. Mest er andstaðan hjá
CSU, kristilega flokknum í Bæjara-
landi. Horst Seehofer, leiðtogi CSU,
segir að flokki sínum stafi alvarleg
ógn af stöðunni. „Fólkið áttar sig
ekki lengur á því hvernig stefna er
mótuð í Þýskalandi,“ sagði Seehofer
við blaðið Süddeutsche Zeitung. „Því
finnst eins og það fái ekki að vera
með.“
Fjölmiðlar vilja þó fæstir ganga
svo langt að segja að Merkel sé búin
að vera þótt orð eins og sólsetur og
haust séu notuð í fréttaskýringum
um stöðu hennar. Áður en hún opnaði
landamærin naut hún velþóknunar
75% kjósenda í Þýskalandi sam-
kvæmt könnunum. Samkvæmt skoð-
anakönnun sem blaðið Bild am Sonn-
tag lét gera í liðinni viku vilja 44%
Þjóðverja að Merkel sitji áfram. Það
er vissulega ekki meirihluti en eng-
inn annar stjórnmálamaður kemst
nálægt henni. Næstur er Frank-
Walter Steinmeier, utanríkis-
ráðherra og leiðtogi sósíaldemókrata,
sem var með 38%. Seehofer, helsti
gagnrýnandi hennar, var með 26%.
Í ljósi þessa er erfitt að sjá að það
myndi styrkja stöðu kristilegu flokk-
anna að hafna Merkel og tefla fram
öðru kanslaraefni. CSU hefur krafist
stefnubreytingar í málum flótta-
manna en spurningin er hversu langt
flokkurinn er tilbúinn að ganga til að
knýja hana fram. Staða Merkel hefur
veikst en það er ótímabært að af-
skrifa hana.
Sótt að Angelu Merkel
 Kanslarinn sætir gagnrýni úr eigin röðum  Fréttaskýrendur tala um haust í valdatíð Merkel
 Enginn stjórnmálamaður nýtur þó jafn mikils trausts kjósenda til að gegna embættinu
AFP
Keik Angela Merkel, kanslari Þýskalands, ávarpar þýska þingið. Hún hefur sætt gagnrýni úr eigin röðum vegna stefnu sinnar í innflytjendamálum.
...sem þola álagið!
TRAUSTAR VÖRUR...
Raftæknivörur
Mótorvarrofar
og spólurofar
Það borgar sig að nota það besta!
E
i
n
n
t
v
e
i
r
o
g
þ
r
í
r
3
1
.3
0
1
Skynjarar Töfluskápar
Hraðabreytar Öryggisliðar
Aflrofar Iðntölvur
Dalvegi 10–14 • 201 Kópavogi • Sími: 540 7000 • www.falkinn.is