Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.06.1993, Qupperneq 17

» FAGMÁL «
ar má bera saman tímalengd
brjóstagjafar í löndum með sam-
bærilegt efnahagsástand og heil-
brigðiskerfi annars vegar og
breytingar á tímalengd brjósta-
gjafar eftir tímalengd fæðingar-
orlofs hins vegar til að meta
áhrifin gróflega: Á Norðurlönd-
unum var fæðingarorlofið lengt
fyrst meðal Evrópulanda og er
nú orðið þar alls staðar u.þ.b. 6
mánuðir og jafnvel lengur. Sví-
þjóð er undantekning. Þar er
fæðingarorlof mun lengra en á
öðrum Norðurlöndum eða 15
mánuðir (Tryggingastofnun
Ríkisins, 1993). í Bretlandi
hefur launað fæðingarorlof verið
í 13 vikur, en ólaunað orlof var
hægt að fá í 19 vikur frá 1975 og
ólaunað uppeldisfrí í fimm ár
(Foreign & Commonwealth
Office, 1991). Þar jókst tíðni og
tímalengd brjóstagjafar lítillega
frá 1975 til 1980. Árið 1980
hófu 65% mæðra brjóstagjöf
eftir fæðingu og 26% bama voru
á brjósti >4 mánuði (Monk &
Monk, 1980). Frá 1980-90 hefur
orðið stöðnun bæði á tíðni og
tímalengd brjóstagjafar þar í
landi (Martin & White, 1985,
White 1990). Fæðingarorlof í
framangreindum löndum er mis-
langt: Lengst í Svíþjóð og styst í
Bretlandi.
Af framangreindu verður ljóst
að Norðurlöndin eru sambæri-
legust varðandi lengd fæðingar-
orlofs og tíðni og tímalengd
brjóstagjafar. Þar er fæðingar-
orlof lengra og tíðni og tíma-
lengd brjóstagjafar hærri en í
Bretlandi. Á Islandi hefur tíðni
og tímalengd brjóstagjafar hald-
ið áfram að þróast eftir lengingu
fæðingarorlofs á meðan hún
stöðvaðist í Bretlandi þar sem
fæðingarorlof hefur ekki verið
lengt síðastliðinn áratug.
Fjölbreytileg áhrif per-
sónulegra þátta og lífs-
mynsturs á tímalengd brjósta-
gjafar
Fjölmargir ólíkir þættir hafa
áhrif á líf móðurinnar, nýburans
og fjölskyldunnar og geta dregið
úr líkum á því að bam fái brjóst
í þrjá mánuði eða lengur. I könn-
unum höfundar frá 1981 og
1982 komu fram 5 mismunandi
flokkar af ástæðum, sem konur
töldu líklegar til að stytta
brjóstagjöfina. Þeim er lýst í
töflu IV. Þættir með tölfræðilega
marktæka fylgni og tímalengd
brjóstagjafar eru merktir með *.
Félagslegir þættir og tíma-
lengd brjóstagjafar
Af framangreindu er ljóst að
félagsleg einkenni mæðra hafa
áhrif á tímalengd brjóstagjafar.
Það var m.a. staðfest í könnun
höfundar frá 1981, þar sem mark-
tækt samband greindist á milli
aldurs, menntunar, hjúskap-
arstöðu og fleiri þátta við
tímalengd brjóstagjafar (tafla
IV). í viðtölum við konur sem
hættu brjóstagjöfinni fyrir 3.
mánuð árið 1982 kom í ljós að
fleiri félagslegir þættir en ofan-
greindir höfðu áhrif á ákvörðun
þeirra að hætta brjóstagjöfinni
fyrir 3. mánuð, sem er lýst í
töflu IV. Félagslegir þættir geta
virkað neikvætt á þrjá vegu fyrir
brjóstagjöfina:
1. Mæður hafa ekki tíma til að
vera með barn á brjósti (vinna
utan heimilis eða nám fyrir 3.
mánuð).
2. Fólk býr ekki yfir nægi-
legum upplýsingum til að meta
þá kosti sem brjóstamjólk hefur
umfram aðra mjólk fyrir ung-
börn, sökum menntunarskorts,
ungs aldurs eða skorts á stuðn-
ingi frá nákomnum.
3. Aðstæður valda streitu sem
getur truflað mjólkurlosun.
Dæmi eru erfiður fjárhagur,
óöryggi í húsnæðismálum,
atvinnuleysi hjá barnsföður,
próftaka fyrir 3. mánuð, o.fl.
Þrengingar í þjóðfélaginu, sem
ýta undir streitu á heimilum,
geta því að mati mæðra haft
áhrif á gang brjóstagjafar.
Aðrir þættir en félagslegir
höfðu áhrif á tímalengd brjósta-
gjafar og eru ræddir í framhaldi:
HEILSUFARSLEGIR
ÞÆTTIR
í viðtölum við mæður sem
hættu brjóstagjöfinni fyrir 3.
mánuð (1982) var kannað hvaða
þættir hafi ráðið mestu um
tímalengd brjóstagjafar hjá
þeim. Það kom fram að veikindi
sem þær meta alvarleg og sem
krefjast sjúkrahúsinnlagnar hafi
stytt tímalengd brjóstagjafar.
Bæði veikindi fjölskyldumeð-
lima, sem ollu móðurinni á-
hyggjum, svo og veikindi sem
höfðu aðskilnað móður og bams
í för með sér, styttu þann tíma
sem bamið var haft á brjósti að
mati mæðra. Þessar niðurstöður
eru staðfestar í sænskri könnun
sem leiddi í ljós að aðskilnaður
móður og bams í lengri tíma en
fjóra daga fyrstu vikuna stytti
tímalengd brjóstagjafar (Elan-
der, 1984). í könnun höfundar
(1982) skipti ekki máli hverjir í
fjölskyldunni veiktust, því öll
alvarleg veikindi virtust það
mikið streituvekjandi að mjólk-
urlosun móður truflaðist. Hér
sannaðist, að heilsufarsbrestur
eins fjölskyldumeðlims hafði
áhrif á alla fjölskylduna, líkleg-
ast vegna þess að móðirin tekur
þátt í veikindum allra. Veikindi
mæðra vom ekki í öllum tilvik-
um líkamlegs eðlis, eins og t.d.
háþrýstingur og sykursýki, held-
ur einnig geðræns eðlis og ollu í
nokkrum tilvikum mikilli van-
líðan. Þótt konumar fengju allar
læknismeðferð vegna líkamlegra
HJÚKRUN '-2/93 - 69. árgangur 17