Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.1995, Síða 32

Guðbjörg Pétursdóttir, Jónína Sigurgeirsdóttir, María Guðmundsdóttir
o.fl. hjúkrunarfræðingar á Reykjalundi tóku saman.
Endurhæfing i 50 ár
- Hálfrar aldar afmæli Reykjalundar
I eftirfarandi grein erfjallað um hjúkrun og þróun hennar í 50 ár á Reykjalundi. Á þeim
tímamótum fannst hjúkrunarfrœðingum stofnunarinnar tilvalið að líta yfir farinn veg í
þeim tilgangi að veita innsýn í störf þeirra nú. Greinin er unnin í samvinnu við hjúkrunar-
frœðinga hverrar deildar um sig.
Upphafsárin
Starfsemin á Reykjalundi hófst 1. febrúar 1945 með há-
tíðlegri athöfn. Yfirhjúkrunarkona, Valgerður Helgadótt-
ir, hafði verið ráðin til starfa nokkru fyrr til að taka þátt
í undirbúningi starfseminnar. Valgerður gegndi síðan
starfi yfirhjúkrunarkonu fram í ágúst 1961.
Ekki var farið að tala um endurhæfingu á þessum
árum. Pað hugtak festist ekki við starfsemina á Reykja-
lundi fyrr en snemma á sjöunda áratugnum.
Vistmenn sem komu á Reykjalund fyrstu árin höfðu
flestir, ef ekki allir, dvalið í mörg ár á berklahælunum,
fjarri vinnumarkaðnum og fjölskyldum sínum. Starfsem-
in að Reykjalundi miðaði að því að haita líkamlegan og
andlegan hag þessa fólks. Mikil áhersla var lögð á að
koma fólki til vinnu. Sumum þurfti að kenna almenn
vinnuhrögð, aðrir lærðu til ákveðinna starfa. Komið var
upp iðnskóla á Reykjalundi sem útskrifaði fullnuma
iðnaðarmenn, aðallega trésmiði og járnsmiði. Fljótlega
kom í ljós að vinnuþátttakan jók mönnum líkamlegan
þrótt og andlegt þrek.
Hlutverk yfirhjúkrunarkonunnar á þessum fyrstu ár-
um var margþætt. Dvalartími vistmanna var langur og á
Reykjalundi ríkti andrúmsloft heimilis enda er hið opin-
bera heiti stofnunarinnar Vinnuheimili SIBS að Reykja-
lundi. Yfirhjúkrunarkonan gegndi hlutverki húsmóður á
þessu stóra heimili. Til eru á prenti margar lýsingar vist-
manna á samheldninni sem ríkti í hópnum, samverunni
og daglegu lífi á Reykjalundi. Yfirhjúkrunarkonan lagði
sig í líma til að öllum liði vel en þurfti líka að halda uppi
aga, röð og reglu. Auk þess varð hún að standa skil á fag-
legri þjónustu til handa vistmönnum. Hún gaf lyfin og leit
eftir þeim sem versnaði heilsan. Auk þess aðstoðaði hún
lækninn á stofu.
I l)ókinni „Þegar husgjónir rætast. Æfi Odds á
Reykjalundi“ lýsir Valgerður Helgadóttir, yfirhjúkrunar-
kona, mörgum þáttum starfseminnar á þessum árum og
segir m.a.: „Við Oddur unnum náið saman á læknastof-
unni. Þar unnum við yfirleitt sleitulaust allan morgun-
inn. Það var stöðugur straumur af fólki þangað. Það var
sprautað, hlásið, gegnumlýst, skrifaðar sjúkraskýrslur,
gefin vottorð o.s.frv... Undir kvöld var svo aftur kominn
tími til að sprauta, gefa kvöldmeðulin. Nýju herklameðul-
in juku vinnu okkar Odds. Eg get alveg viðurkennt að ég
var hæði glöð og svolítið montin að fá að taka þátt í að
byrja á þessum kúrum. Það var svo mikill árangur af
þeim. Nýju berklalyfin ollu stórstígum framförum í
herklalækningum. “
Reykjalundur var nokkurs konar stökkpallur fyrir
berklasjúkhnga á milli hælanna og tilverunnar utan
stofnunarinnar. Þar fór fram endurhæfing í þess orðs
fyllstu merkingu.
Segja má að fyrstu 15 árin hafi eingöngu berklasjúk-
hngar komið að Reykjalundi. Þegar hða tók á 6. áratug-
inn dró úr eftirspurn eftir endurhæfingu berklasjúklinga
vegna framfara við að lækna berklasýki. Þá var
stofnunin opnuð fólki með önnur heilsufarsleg vandamál.
Þar með breyttist starfsemin mikið. Reykjalundur varð
alhliða endurhæfingarstofnun og sjúkhngum og starfs-
fólki fjölgaði.
Skipta má 50 ára starfstíma Reykjalundar í tvö tíma-
bil hvað varðar hlutdeild og aðild hjúkrunarfræðinga að
starfseminni. Annars vegar tímabihð sem markaðist af
vist berklasjúkhnga og hins vegar tímabil alhliða endur-
hæfingar sem kom síðar.
80
TIMARIT HJUKHUNARFRÆÐINGA 2.-3. tbl. 71 árg. 1995