Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2007, Síða 43

Hún tók sér fyrir hendur aö rista af honum fjötra. Hún vakti
fróðleikslöngun hans, veitti honum tilsögn, útvegaði bækur,
glæddi trú hans á lífið og eigin orku, og reyndist honum í öllu
sem besta móðir. Hún vakti hann og kom honum af stað
(Morgunblaðið, 6. september 1925 [Jakob Kristinsson]).
Yfirhjúkrunarkonan varð ekki aðeins trúnaðarvinur Sigurðar
Kristófers heldur tendraði menntaþrá hans, kenndi honum
dönsku og studdi hann öðrum fremur við ritstörfin.
Sigurður Kristófer frumsamdi eða þýddi ríflega 20 bækur
á Holdsveikraspítalanum í Laugarnesi og skrifaði auk þess
fjölda blaða- og tímaritsgreina (Margrét Guðmundsdóttir,
handrit). Helsta stórvirki hans, Hrynjandi íslenskrar tungu,
sem gefið var út í Reykjavík 1925, tileinkaði hann Harriet
Kjær yfirhjúkrunarkonu „með einlægri virðingu og ástúðar
þakklæti".
Fröken Harriet Kjær, yfirhjúkrunarkona á Holdsveikraspítalanum
í Laugarnesi, hætti störfum árið 1929 og flutti aftur til
Danmerkur. Grétar Fells rithöfundur kynntist henni á síðustu
starfsárum hennar á íslandi. Hann fullyrti að tungumálið hafi
í upphafi reynst henni fjötur um fót. Vanþekking hennar á
„íslenskri skapgerð" varð henni einnig nokkur farartálmi fyrst
í stað að sögn Grétars sem bætti við þessu til skýringar: „og
mun ekki hafa verið laust við, að hún þætti stjórnlynd um of.“
(Grétar Fells, 1951.) Sigrún Magnúsdóttir forstöðukona gaf
svipaðri skoðun undir fótinn árið 1951 þegar hún rifjaði upp
fyrstu spor fröken Kjær hér á landi og sagði:
Sjúkrahúsrekstur var þá að ýmsu leyti með öðrum hætti
en nú, agi miklu strangari og sjúklingunum almennt meiri
takmörk sett með ailt frjálsræði. Úr slíku umhverfi kom
frk. Kjær frá fullkomnum dönskum spítala til okkar fátæka
lands, án þess að skilja tungumál okkar eða hugsunarhátt.
Hún var mjög reglusöm og stjórnsöm, gekk að starfi sínum
með skörungsskap og ávann sér traust læknis, sjúklinga og
starfsfólks. Var Lauganesspítalinn til fyrirmyndar, hvað snerti
þrifnað og reglusemi (Sigrún Magnúsdóttir, 1951).
Yfirhjúkrunarkonan beitti sérfyrirýmsum umbótum áspítalanum
og fékk því meðal annars til leiðar komið að sjúklingar fengu
betri rúm. Hún virðist þegar frá leið hafa slakað nokkuð á
þeim harða aga sem einkenndu sjúkrastofnanir í Danmörku.
Fröken Kjær stuðlaði í öllu falli að því að sjúklingar „hefðu
sem frjálsastar hendur um ýmislegt það, sem orðið gat þeim
til ánægjuauka, en engum til skaða“ (Morgunblaðið, 1. maí
1928). Hún lagði áherslu á að móta heimilislegt andrúmsloft
á Holdsveikraspítalanum í Laugarnesi, og aukið frjálsræði
þjónaði fyrst og fremst því markmiði. Heimilisfólk Kjær,
hjúkrunarnemar, starfsfólk og sjúklingar, hafði ekki aðeins orð
á stjórnsemi hennar, reglusemi og þrifnaði heldur var þeim
mörgum hugleikið hve vel hún hlúði að persónulegum þroska
og hæfileikum heimilismanna. Helga E. Kaaber hjúkrunarkona
vann undir handleiðslu Kjær í rúm tvö ár og minntist hennar
sem „sinnar bestu rnóður" (Helga E. Kaaber, 1928). Á
aldarfjórðungs starfsafmæli Kjær á íslandi árið 1928 birtist
grein í Morgunblaðinu en þar segir meðal annars:
Hún hefir þó eigi aðeins annast um líkamlega líðan sjúklinga,
heldur og leitast við að fullnægja eftir því sem unnt var
andlegum þörfum þeirra og þrám. Hefir hún sjálf verið
kennari þeirra sumra (Morgunblaðið, 1. maí 1928).
Harriet Kjær var ekki aðeins lærimeistari hjúkrunarnema
og ófaglærðra starfmanna á spítalanum heldur einnig
sjúklinga.
Heimildir:
Grétar Fells (1951). Harríet Kjær, fyrrverandi yfirhjúkrunarkona í Laugarnesi.
Ganglerí 25(2), 118-120.
Helga E. Kaaber (1928). 25 ára minningar-afmæli Frk. Harriet Kjær yfir-
hjúkrunarkonu á Laugarnesi. Tímarit Félags íslenskra hjúkrunarkvenna
4(2. maí), 2.
Margrét Guðmundsdóttir. Saga hjúkrunará íslandi. Handrit.
Sigrún Magnúsdóttir (1951). Harriet Kjær fyrrverandi yfirhjúkrunarkona i
Laugarnesi. Minningarorð. Hjúkrunarkvennablaðið 27(1), 1-2.
Sören Sörenson (1987). Bjargvætturinn. Minning um Sigurð Kristófer
Pétursson 1885-1925. Gangleri 67(1), 79-84.
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 5. tbl. 83. árg. 2007
41