Morgunblaðið - 06.04.2017, Blaðsíða 14

einkennum kvíða. Í Svíþjóð skoðaði
hún samband kvíða tónlistarfólks við
sjálfstraust annars vegar og hins
vegar félagsfælni.
Sjálfstraust skiptir máli
„Ég komst að því að það er
nokkuð algengt að tónlistarfólk
noti fyrrnefnda beta-blokkara
fyrir kvíðavekjandi tónlistar-
flutning, sérstaklega fyrir
prufuspil og mikilvæga tónleika.
Sviðsskrekkurinn er fyrst og
fremst tengdur óttanum við að
mistakast. Þetta snýst mikið um
fullkomnunaráráttu, fólk hefur
kannski varið ómældum tíma í æf-
ingar og undirbúning og fær aðeins
eitt tækifæri til að sanna sig. Þetta er
mikil pressa sem getur valdið
kvíða sem hamlar fólki og ár-
angri þess.“ Ingunn segir að
rannsókn sín hafi sýnt að sterkt
samband sé milli sjálfstrausts
og sviðsskrekks.
„Í rannsókn minni fann ég
að það eru sterk tengsl á milli sjálfs-
trausts og kvíða í tengslum við tón-
listarflutning. Þeir sem eru með
mikið sjálfstraust mælast með
minni kvíða í tengslum við
tónlistarflutning en þeir
sem eru með lítið sjálfs-
traust og öfugt.“
Feimni Ladda
Ingunn segir að
það komi endurtekið
fram í rannsóknum
að það sé algengara
að nemendur finni
fyrir meiri kvíða en
atvinnutónlistar-
menn, en ekki sé vitað
af hverju það er.
„Að einhverju leyti
skýrist það af því að sum-
ir hætta að koma fram sök-
um kvíða, og verða því ekki at-
vinnufólk, og svo eru aðrir sem
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
Við þekkjum dæmi um tón-listarfólk sem hefur náðlangt en ævinlega veriðþjakað af sviðsskrekk, til
dæmis klassískir tónlistarmenn eins
og tenórsöngvarinn Luciano Pavar-
otti, píanóleikarinn Vladimir Horo-
witz, sópransöngkonan Maria Callas
og píanóleikarinn Arthur Rubin-
stein, en þau töluðu öll opinberlega
um eigin kvíða við að koma fram.
Horowitz kom ekki fram í fimmtán
ár vegna slíks kvíða. Sviðsskrekkur
gerir helst vart við sig hjá tónlist-
arfólki undir því mikla álagi sem
fylgir mikilvægum tónleikum, prufu-
spili eða prófum. Ég þekki þetta vel í
gegnum tónlistarfólk í kringum mig
og reyndar líka af eigin raun, svo
mér fannst áhugavert að skoða þetta
nánar,“ segir Ingunn Jónsdóttir
flautukennari, en hún gerði rann-
sóknir á sviðsskrekk tónlistarfólks í
sálfræðinámi sínu og hefur haldið er-
indi í tónlistarskólum um fyrirbærið.
Taka lyf áður en farið er á
svið
„Þegar ég var í BS-námi í sál-
fræði við Háskóla Íslands skrifaði ég
lokaverkefni um sviðsskrekk tónlist-
arfólks, þar sem ég gerði rannsókn á
starfandi meðlimum í Sinfóníuhljóm-
sveit Íslands annars vegar og nem-
endum í háskólanámi í tónlist hins
vegar. Meistararitgerðin mín í sál-
fræði við háskólann í Uppsölum í Sví-
þjóð fjallaði einnig um sviðsskrekk
tónlistarfólks, en þá einvörðungu hjá
nemendum í tónlistarháskólum.“
Ingunn lagði spurningalista fyr-
ir fólk en í íslensku rannsókninni
skoðaði hún m.a. notkun tónlistar-
fólks á beta-blokkurum, sem eru
flokkur hjartalyfja en einnig notaðir
við sviðsskrekk, en þeir hægja á
hjartslætti og draga úr líkamlegum
hafa ekki komist að til að spila með
hljómsveitum sökum kvíða í prufu-
spili. En líklegasta skýringin er sú að
atvinnutónlistarmenn hafi lært að
beina kvíðanum í jákvæðan farveg.
Þegar ég var í flautunámi í háskóla í
London á sínum tíma, þá varð ég vör
við að sviðsskrekkur var mikið
vandamál meðal samnemenda
minna. Þar tengdist kvíðinn líka því
að fá eitthvað að gera í framtíðinni,
að starfa við tónlistina, því sam-
keppnin er mikil og hörð. Ég fann að
það var gríðarlega mikið álag og
pressa hjá þeim nemendum sem
voru byrjaðir að fara í prufu-
spil í hljómsveitir. Og sama er
að segja um streituna og
álagið sem fylgir því að
reyna að komast í góða
tónlistarháskóla, þar sem
eru mjög ströng inntöku-
próf og fáir sem komast að.
Það er augljóslega mjög
taugatrekkjandi að hafa
örfáar mínútur til að sýna
sig og sanna,“ segir Ingunn
og bætir við að margar aðrar
starfsstéttir sem þurfa að
koma fram þekki sviðsskrekk-
inn, t.d leikarar, dansarar og
íþrótta- og fjölmiðlafólk.
„Margir ná að fela sinn eigin
taugatitring, Laddi sagði einhvern-
tíma frá mikilli feimni sinni en hann
losnaði á vissan hátt við hana við að
fara í hlutverk. Sumir tónlistarmenn
nýta sér þetta eflaust líka, þeir eru jú
í ákveðnu hlutverki þegar þeir flytja
tónlist, hætta þá á einhvern hátt að
vera þeir sjálfir.“
Skömm fylgir skrekknum
Ingunn segir að sem betur fer
séu til leiðir til að takast á við sviðs-
skrekk, enda sóun á hæfileikum og
námi til margra ára, ef hann verður
til þess að fólk komi ekki fram.
„Hugræn atferlismeðferð hefur
reynst vel, en þá lærir fólk ýmsar að-
ferðir til að hafa stjórn á hugsunum
sínum. Markmiðið er að hrekja nei-
kvæðar hugsanir út og koma já-
kvæðum hugsunum inn í staðinn.
Kenndar eru aðferðir til að líða bet-
ur í kvíðavekjandi aðstæðum, meðal
annars öndunaræfingar og slökunar-
æfingar, sem hafa reynst tónlist-
arfólki vel til að takast á við þetta
vandamál,“ segir Ingunn og bætir
við að samkvæmt hennar rannsókn
sé því miður ekki mikið um að tón-
listarfólk nýti sér slíka aðstoð.
„Fólk notar ýmsar leiðir til að
draga úr sviðsskrekk, stundar m.a.
hugleiðslu og hreyfingu, enda slær
líkamsrækt á líkamleg einkenni
streitu og kvíða. Mikilvægt er að
huga að þessum málum strax í barn-
æsku og besta forvörnin er að
byggja upp sjálfstraust tónlist-
arnema með því að hrósa og einblína
á það sem þeir gera vel og nota
gagnrýni í hófi. Rannsóknir hafa
endurtekið sýnt að hrós er líklegra
til að skila árangri en gagnrýni.“
Ingunn segir einnig ákveðna
skömm fylgja miklum sviðsskrekk
og fólk reyni oft að fela hann og tali
ekki um hann við neinn, sem gerir
kvíðann enn verri. „Kennarar þyrftu
að leiðbeina nemendum í þessum
málum, en þeir vita ekki alltaf
hvernig þeir eiga að tala við nem-
endur sína um þetta vandamál, og
skilja það kannski ekki ef þeir
þekkja það ekki af eigin raun. Það
dugar ekki að segja fólki bara að
slappa af og að þetta verði ekkert
vandamál.“
Hinn mikli
ótti við að
mistakast
Hún er sammannleg martröð tónlistarfólks sem
stendur á sviði með hljóðfæri sitt, líður illa og spilar
langt undir getu. Þennan mikla ótta þekkja líka leik-
arar, þá dreymir oft að þeir standi á leiksviði fyrir
framan fullan sal af fólki og hafi gleymt setningunum
sínum. Sviðsskrekkur er bagalegt fyrirbæri sem getur
staðið hæfileikaríkasta fólki fyrir þrifum.
Morgunblaðið/RAX
Ingunn Jónsdóttir Hún starfar sem flautukennari og hampar hér þverflautu sinni.
Maria
Callas Hún
var þjökuð
af sviðs-
skrekk.
Horowitz
Kom ekki
fram í 15
ár vegna
sviðs-
skrekks.
Pavarotti
Þessum stóra
manni leið
illa á sviði.
heiminn og of myndasögulegir fyrir
listheiminn. Þeir helltu sér því án
nokkurra málamiðlana út í mynda-
söguhafsjó tilraunastarfsemi og per-
sónulegrar tjáningar með sterkum
skírskotunum í sögu og hefð mynda-
sögunnar. Síðan hefur mikið vatn
Listamannahópurinn (gisp!) opnar
sýningu í myndasögudeild Borgar-
bókasafnsins í Grófinni á morgun,
föstudag, kl. 16. Hópurinn sýnir úrval
nýjustu myndasagna (gisp!) auk gull-
mola úr fortíðinni.
(gisp!) er hópur fjögurra lista-
manna sem hreiðrað hafa um sig á
mörkum myndasögunnar og mynd-
listarinnar. Í hartnær þrjátíu ár hafa
Bjarni Hinriksson, Halldór Baldurs-
son, Jóhann Ludwig Torfason og
Þorri Hringsson sinnt myndasögunni
með útgáfu, sýningum og kennslu.
Í tilkynningu kemur fram að fyrsta
tölublað myndasögublaðsins (gisp!)
kom út árið 1990. Fljótlega varð fé-
lögunum fjórum ljóst að þeir voru lík-
lega of listrænir fyrir myndasögu-
runnið til sjávar og íslenska mynda-
söguflóran styrkst og dafnað. Sam-
hliða sýningaropnuninni kemur út
tólfta tölublað (gisp!) þar sem mið-
aldra gisparar halda áfram ferð sinni
um lendur skringilegra og eilítið
sjálfhverfra sagnaheima.
Opna sýningu á morgun, föstudag, og út kemur tólfta tölublað (gisp!)
Gisparar
halda áfram
ferð sinni
Morgunblaðið/Kristinn
Þrír af gispurum Jóhann Ludwig, Bjarni Hinriksson og Halldór Baldursson.
14 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 2017
Smart sumarföt, fyrir smart konur
Holtasmári 1
201 Kópavogur
sími 571 5464
Str. 38-52