Morgunblaðið - 06.04.2017, Blaðsíða 53

53
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 2017
Sjálfsmynd Ísabella Bergsdóttir, nemandi á leikskólanum Brákarborg, teiknaði mynd af sér í fullri stærð og klippti út.
Eggert
Frá því kaldastríðið
var í algleymingi á
öldinni sem leið hefur
ekki ríkt jafn mikið
óvissuástand í al-
þjóðamálum eins og
nú um stundir. Eftir
húsbóndaskiptin í
Hvíta húsinu og úr-
sögn Breta úr Evr-
ópusambandinu ein-
kennast samskipti
helstu Natóríkja af vaxandi tor-
tryggni. Kína er að verða risaveldi
sem býður Bandaríkjunum birginn
á alþjóðavettvangi og Indland sigl-
ir hraðbyri í kjölfarið. Við bæði
þessi Asíuveldi hefur Rússland
vaxandi samskipti sem styrkir
stjórn Pútíns gagnvart tilraunum
NATÓ til að einangra þetta gamla
stórveldi viðskiptalega og hern-
aðarlega. Tyrkland sem lengi hef-
ur verið á biðlista eftir ESB-aðild
aðild stefnir nú hraðbyri til ein-
ræðis og í Suður-Kóreu er fyrr-
verandi forseti landsins orðinn
tugthúslimur vegna spillingar. Í
borgarastyrjöldinni í Sýrlandi hef-
ur Assad með stuðningi Rússa náð
frumkvæði í flókinni stöðu eftir
gífurlegar mannfórnir. Þetta og
margt fleira ber vott um að al-
þjóðakerfi gærdagsins er í upp-
námi og yfirburðastaða vestur-
veldanna frá lokum
kalda stríðsins undir
forystu Bandaríkj-
anna er nú aðeins
svipur hjá sjón. Sam-
hliða þessu vex hætt-
an á að vopnuð stað-
bundin átök fari úr
böndunum og geti
breyst í allsherjarbál
í kjarnorkuvæddum
heimi.
Brexit og veiklað
Evrópusamband
Evrópusambandið hefur í mörg
undanfarin ár átt við mikla erf-
iðleika að stríða af efnahagslegum
toga og vegna innbyrðis ósættis
um hvert skuli stefna í samstarfi
aðildarríkja. Evran hefur reynst
nær óbærileg spennitreyja fyrir
mörg af þeim ríkjum sem nýta
hana sem sameiginlegan gjald-
miðil. Ljósasta dæmið er Grikk-
land sem haldið hefur verið uppi
með alþjóðlegum neyðarlánum og
berst enn í bökkum. Efnahagsleg
stöðnun og gífurlegt atvinnuleysi
meðal ungs fólks hefur dregið
stórlega úr stuðningi almennings
við ESB sem í liðinni viku hélt
upp á sextugsafmæli Rómarsamn-
ingsins frá 1957. Úrsögn Breta úr
sambandinu sem nú er orðin stað-
reynd er fordæmalaus viðburður í
sögu þess. Eftirmálin sem nú hefj-
ast munu reyna á báða aðila
næstu árin og verða jafnframt
prófsteinn á samheldni ríkjanna
27 sem glíma innbyrðis við fjöl-
mörg vandamál og hafa ólíka af-
stöðu, m.a. um frekari samruna og
viðbrögð við flóttamanna-
straumnum úr suðri. Hvert þess-
ara landa þarf að fallast á viðræð-
ugrundvöll ESB við Breta sem og
á lokaniðurstöðu samninga um út-
göngu. Af hálfu þeirra sem móta
stefnuna í Brussel er lögð áhersla
á ströng skilyrði fyrir útgöngu,
ekki síst til að fæla önnur ríki frá
því að fylgja fordæmi Breta.
Ólík tengsl Norðurlanda
við ESB og Nató
Saga samskipta Norðurlanda við
Evrópubandalagið (EB) frá 1957
og síðan Evrópusambandið (ESB)
frá 1993 endurspeglar ólíka sögu
og mismunandi viðhorf innan
ríkjanna fimm. Danmörk fylgdu
Bretum inn í EB 1973 eftir að
63% Dana studdu inngöngu haust-
ið áður. Norðmenn felldu þá hlið-
stæða tillögu um aðild með 53,5%
atkvæða. Þegar kom að breyting-
unni yfir í ESB 1993 samþykktu
Danir aðild með skilyrði um fjórar
undanþágur, m.a. að taka ekki upp
sameiginlega mynt, og tillaga um
upptöku evru var einnig felld í
Danmörku árið 2000. Haustið 1994
samþykktu Svíar inngöngu í ESB
með 52,3% atkvæða sem og Finn-
ar með 56,9%. Í sama mánuði
felldu hinsvegar Norðmenn tillögu
um ESB-aðild með 52,2% at-
kvæða, sem á þeim tíma voru stór-
tíðindi.
Við stofnun evru-myntsam-
starfsins um aldamótin 2000 tóku
Finnar strax upp evru, en Svíar
halda sig enn við sænsku krónuna,
enda stuðningur þar við upptöku
evru áfram afar lítill. Ísland gerð-
ist aðili að EFTA, fríversl-
unarsamtökum Evrópu árið 1970,
en þá áttu 10 ríki aðild að EFTA.
Mörg þeirra gengu síðar í ESB og
nú eru aðildarríki EFTA aðeins
fjögur talsins. Þrjú þeirra stóðu að
myndun Evrópska efnahagssvæð-
isins með ESB 1995, þ.e. Ísland,
Noregur og Lichtenstein, en Sviss
hefur sérsamning við bandalagið.
Nú er yfirgnæfandi meirihluti
Norðmanna andvígur ESB-aðild
og hérlendis er staðan svipuð. Á
öllum löndum á Norðurlöndum
verður eflaust fylgst grannt með
Brexit-viðræðum Breta og ESB,
sem kunna að ýta undir breytt
viðhorf almennings og stjórnmála-
manna til samskipta við ESB og
milli Norðurlanda innbyrðis. Hafa
ber þá einnig í huga að Svíar og
Finnar standa enn sem fyrr utan
við Nató.
Staða Íslands og samskipti
Norðurlanda
Þegar til skoðunar voru 1990
framtíðartengsl Íslands við Evr-
ópubandalagið í nefnd á vegum Al-
þingis skilaði ég sem fulltrúi Al-
þýðubandalagsins ítarlegu áliti.
Meginafstaða mín hvað Ísland
varðaði var „að halda óháðri stöðu
gagnvart efnahagsbandalögum en
leita sem hagstæðastra samninga
við slík bandalög í Evrópu, Norð-
ur-Ameríku, Austur-Asíu og víð-
ar“. Þegar aðild að Evrópsku
efnahagssvæði (EES) kom á dag-
skrá stuttu síðar taldi ég hana
veikja stöðu Alþingis sem löggjafa
með óviðunandi hætti og ekki
samrýmast stjórnarskrá okkar. Ég
er enn sömu skoðunar og að rétt
sé á næstunni að endurmeta EES-
samstarfið, m.a. með hliðsjón af
útgöngu Breta. Æskilegt er jafn-
framt að Norðurlönd leiti leiða til
að efla til muna samskipti sín á
milli í ljósi sviptinga á alþjóðavett-
vangi og setji í öndvegi sameig-
inlega baráttu fyrir heimsfriði,
jöfnuði og umhverfisvernd.
Brexit, alþjóðasamskipti og staða Norðurlanda
Eftir Hjörleif
Guttormsson »Norðurlönd ættu
á ný að leita leiða
til að efla til muna
samskipti sín á milli
í ljósi mikilla breytinga
á alþjóðavettvangi.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Markmiðið með
Degi verkfræð-
innar er að vekja
athygli á mik-
ilvægi tækni-
menntunar og
fjölbreytilegum
viðfangsefnum
verkfræðinga og
tæknifræðinga.
Nám og starf
innan tækni-
greina gefur tækifæri til að hafa
áhrif og móta samfélagið. Í
gegnum tíðina hafa verkfræð-
ingar og tæknifræðingar gegnt
lykilhlutverki í tækniframförum
og uppbyggingu sem orðið hefur
hér á landi. Mikilvægi þessara
greina sést einnig á frumkvæði
ungra verkfræðinga og tækni-
fræðinga undanfarin ár á sviði
nýsköpunar.
Störf verkfræðinga og tækni-
fræðinga ná yfir stöðugt stærra
svið og má segja að nám í þess-
um greinum veiti aðgang að
nánast hvaða starfsvettvangi
sem er. Fyrir rúmum eitt hundr-
að árum mátti fyrsti íslenski
verkfræðingurinn, og þeir sem á
eftir honum komu næstu áratug-
ina, búa við takmarkaðan skiln-
ing á menntun sinni og getu.
Stjórn Verkfræðingafélags Ís-
lands hefur sent stjórnvöldum
ákall um styðja við bakið á
tæknimenntum sem er forsenda
framfara og velmegunar í land-
inu. Stuðningur við nám í verk-
fræði og tæknifræði er ein af
lykilforsendum þess að íslenskt
samfélag nái að dafna og halda
samkeppnishæfni sinni á kom-
andi árum. Mikilvægi þess að
geta boðið ungu fólki góða
tæknimenntun er óumdeilt. Það
mun leiða af sér meiri stöðug-
leika í búsetu þessa hóps hér-
lendis að loknu námi. Tæplega
þarf að fjölyrða um mikilvægi
þess fyrir samfélagið að ungt og
hæfileikaríkt fólk kjósi að verja
starfsævi sinni hérlendis frekar
en að flytja af landi brott. Í
framlögum til háskól-
anna þarf ekki ein-
göngu að leiðrétta
misræmi sem orðið er
heldur þarf einnig að
bæta í til að mæta
áskorunum framtíð-
arinnar. Annað er
ekki ásættanlegt ef
hugað er að sam-
anburði við þá háskóla
sem bjóða menntun í
verkfræði og tækni-
greinum í þeim lönd-
um sem við berum okkur gjarn-
an saman við.
Verkfræðingafélag Íslands
(VFÍ) var stofnað árið 1912 og
er því 105 ára. Félaginu bættist
öflugur liðsauki um síðustu ára-
mót þegar Tæknifræðingafélag
Íslands (TFÍ), sameinaðist félag-
inu. Í dag eru félagsmenn í VFÍ
ríflega 4.000. Ekki leikur vafi á
að sameiningin skapar sókn-
arfæri á mörgum sviðum.
Sérstaða VFÍ felst ekki síst í
öflugu faglegu starfi samhliða
verkefnum sem snúa að hefð-
bundnum kjaramálum. Dagur
verkfræðinnar er skýrt dæmi
um þær áherslur í starfi félags-
ins.
Ráðstefnan á Degi verkfræð-
innar er öllum opin og aðgangur
er ókeypis. Upplýsingar um dag-
skrá og skráning er á vfi.is. Ég
hvet félagsmenn VFÍ og allt
áhugafólk um það sem er efst á
baugi innan tæknigreina á Ís-
landi að mæta.
Tæknimenntun
skapar verðmæti
Eftir Pál
Gíslason
»Dagur verkfræð-
innar verður
haldinn í þriðja sinn
föstudaginn 7. apríl.
Fjölbreytt og spenn-
andi dagskrá verður
á Hilton Reykjavík
Nordica.
Páll Gíslason
Höfundur er formaður
Verkfræðingafélags Íslands.