Morgunblaðið - 24.05.2018, Qupperneq 20

20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. MAÍ 2018
Eikjuvogur 29 - 104 Rvk.
s: 781-5100
Opið: Mán-fim: 12-18
fös: 12-16
SUMAR 2018
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Fullveldið og hlíðin fríða er yfir-
skrift fyrirlestraraðar sem haldin
verður að Kvoslæk í Fljótshlíð í
sumar. Fyrirlestraröðin er í tilefni af
100 ára afmæli fullveldis Íslands á
þessu ári. Sveinbjörn Rafnsson,
fyrrverandi prófessor í sagnfræði,
heldur fyrsta fyrirlesturinn á laug-
ardaginn kemur, 26. maí, klukkan 15
og talar um upphaf sjálfstæðis-
baráttu Íslendinga og Finn Magnús-
son og Bjarna Thorarensen.
Hjónin Björn Bjarnason, fyrrver-
andi ráðherra, og Rut Ingólfsdóttir
tónlistarmaður standa að fyrir-
lestraröðinni. Auk þess skipuleggja
þau ferna tónleika sem kynntir
verða sérstaklega. Þannig verða átta
viðburðir að Kvoslæk í sumar. Þar
að auki tók Rut þátt í þrennum
Bach-tónleikum í kirkjum ásamt
kirkjukórum og forráðamönnum í
tónlistarlífi Rangárþings í vetur.
„Við erum með aðstöðu að Kvos-
læk sem er mjög vel fallin til þess að
halda tónleika, fyrirlestra eða nám-
skeið. Undanfarin ár höfum við verið
með tónleika og fyrirlestra í Hlöð-
unni,“ sagði Björn. Hann sagði að
fólk um allt land hefði verið hvatt til
að efna til mannfagnaða, fyrirlestra
eða annars, til þess að minnast
aldarafmælis fullveldisins og tengja
það sínu héraði.
„Við ákváðum að prófa að sækja
um styrk og leita til fræðimanna um
hvort þeir hefðu áhuga á að taka
þátt undir þessu heiti, Fullveldið og
hlíðin fríða. Það höfðar til Gunnars-
hólma og Fjölnismanna. Séra Tómas
Sæmundsson Fjölnismaður var bú-
settur í Fljótshlíðinni. Finnur Magn-
ússon, Bjarni Thorarensen og fleiri
af sjálfstæðishetjum á 19. öldinni
áttu þar einnig rætur.“
Uppbyggingarsjóður Samtaka
sunnlenskra sveitarfélaga styrkti
fyrirlestraröðina. Björn kvaðst hafa
átt samstarf við nágranna sinn Lár-
us Ágúst Bragason, sögukennara í
Fjölbrautaskóla Suðurlands, við
undirbúninginn. „Þetta hefði ekki
gengið upp nema vegna þess að við
fengum þessa góðu fyrirlesara,“
sagði Björn. „Við erum full eftir-
væntingar að fræðast um það sem
þeir hafa að segja. Við vitum ekki
hvernig veðrið verður á laugardag
en hvernig sem það er þá er alltaf
fallegt í Fljótshlíðinni!“
Allir eru velkomnir að sækja
fyrirlestrana. Kvoslækur í Fljótshlíð
er um tíu kílómetra frá Hvolsvelli.
Um 90 mínútur tekur að aka þangað
frá Reykjavík. Eftir fyrirlesturinn
verður boðið upp á kaffi.
Haldið upp á fullveldis-
afmælið í Fljótshlíð
 Fjórir fyrirlestrar í tilefni af 100 ára afmæli fullveldisins
Kvoslækur í Fljótshlíð Þar er góð aðstaða til að halda fyrirlestra, tónleika, námskeið og önnur mannamót. Kvos-
lækur er um 10 km austan við Hvolsvöll og tekur um 90 mínútur að aka þangað frá Reykjavík.
Morgunblaðið/Ómar
Hjón Björn Bjarnason og Rut Ing-
ólfsdóttir standa að fyrirlestrunum.
 Laugardaginn 26. maí talar Sveinbjörn Rafnsson um upphaf sjálfstæð-
isbaráttu Íslendinga, Finn Magnússon og Bjarna Thorarensen.
 Laugardaginn 28. júlí flytur Sveinn Yngvi Egilsson fyrirlesturinn Vin-
agleði: Félagsleg þýðing bókmennta í þjóðernislegu samhengi.
 Laugardaginn 25. ágúst flytur Marion Lerner fyrirlesturinn Menntun og
vísindi í þágu þjóðar. Tómas Sæmundsson og ferðabók hans.
 Laugardaginn 8. september flytur Gunnar Þór Bjarnason fyrirlesturinn:
Tómas Sæmundsson, sjálfstæðisbaráttan og fullveldið 1918.
Fyrirlestrarnir hefjast allir kl. 15.00 á Kvoslæk í Fljótshlíð og eru kaffi-
veitingar að þeim loknum.
Fullveldið og hlíðin fríða
FYRIRLESTRARÖÐ Á KVOSLÆK Í FLJÓTSHLÍÐ
Sveinbjörn Rafnsson, fyrrverandi
prófessor í sagnfræði við Háskóla
Íslands, segir að af nógu sé að
taka þegar kemur að upphafi
sjálfstæðisbaráttu Íslendinga og
margt sé því miður enn ókannað í
þeim efnum. Hann ætlar að fjalla
um upphaf sjálfstæðisbaráttunnar
og þá Bjarna Thorarensen (1786-
1841), amtmann og skáld, og Finn
Magnússon (1781-1847), prófessor
og leyndarskjalavörð, í erindi sínu
á Kvoslæk á laugardag. Svein-
björn segir að Bjarni hafi alist
upp á Hlíðarenda í Fljótshlíð og
Finnur átt ættir að rekja til Suð-
urlands. Þeir ólu þó ekki aldur
sinn í Fljótshlíðinni og störfuðu
báðir sem embættismenn undir
einveldi konungs. Þeir menntuðust
hér og sigldu síðan til Kaup-
mannahafnar til náms.
Sveinbjörn segir að mikið hafi
gengið hér á í lok 18. aldar og
upphafi þeirrar 19. Mikil fátækt
var í landinu og verslunarmálin
voru mönnum þungbær. „Upp úr
aldamótunum 1800 urðu mikil um-
skipti. Napóleonsstyrjaldirnar og
Jörundarævintýrið. Alþingi var
lagt niður. Pólitískur vettvangur
hér innanlands var þar með af-
numinn og einveldi konungs fékk
að blómstra með sína kaupmenn.
Því fylgdu efnahagslegir erf-
iðleikar. Hér var stöðug fátækt og
Íslendingum fjölgaði ekki framan
af öldinni. Hungrið var inni á gafli
og farsóttir geis-
uðu og barna-
dauði,“ segir
Sveinbjörn.
Sumir urðu sár-
ir yfir niðurlagn-
ingu Alþingis.
Mikil ritskoðun
var undir einveld-
inu. Þar að auki
var talsverð spill-
ing og gengu gjaf-
ir og mútur í
embættismennina.
Það fór að rofa til um 1830 með
upphafi þinga í Danaveldi. Bjarni
og Finnur voru fylgjandi end-
urreisn Alþingis þó að þeir væru
embættismenn konungs.
Alþingi endurreist 1845
„Með samböndum sínum, eink-
um Finns, er tækifærið gripið
þegar einvaldurinn Friðrik 6., sem
hafði ríkt í nær 55 ár, deyr og nýr
konungur kemur til valda. Finnur
þekkir hann og grípur tækifærið
og stefnir Íslendingum í Höfn á
fund. Þar er beðið um þing, Al-
þingi, í landinu sjálfu. Finnur hef-
ur vitað að konungur var því hlið-
hollur svo þetta gengur í gegn.
Bjarni hafði líka verið þess
mjög fýsandi að hér yrði þing í
landinu. Þetta verður svo til þess
að Alþingi er endurreist 1845. Þá
fæst pólitískur vettvangur innan-
lands til þess að ræða málin. Það
ýtir undir baráttu fyrir frjálsri
verslun,“ segir Sveinbjörn.
Jón Sigurðsson kom til Kaup-
mannahafnar og kynntist Finni
Magnússyni. Sveinbjörn segir að
Finnur hafi hrifist af því hvað Jón
var skarpur og borið mikið traust
til hans og stutt hann.
„Finnur var allur í bókunum og
fornum fræðum og hafði engan
áhuga á pólitík. Einvaldurinn setti
hann inn á stéttaþing, nauðugan
viljugan. En Finnur ræddi við
ungu stúdentana í Kaupmanna-
höfn, bæði Jón Sigurðsson og
fleiri. Hann er orðinn gamall mað-
ur en fylgir þeim.
Ungu mennirnir
hafa svolítil áhrif í
gegnum Finn í
byrjun. En hann
kemur sér út úr
málunum þegar
búið er að sam-
þykkja að Alþingi
skuli endurreist
og snýr sér að sín-
um fræðum,“ seg-
ir Sveinbjörn.
Finnur dó á að-
fangadag 1847. Þá var ekki komin
sú mikla leysing í pólitíkinni sem
varð árið eftir og áfram eftir það.
„Þetta er aðdragandi sjálfstæð-
isbaráttunnar sem svo var tekin
upp. Það var mikil harka um
miðja 19. öldina í kringum Þjóð-
fundinn og fleira.“
Sveinbjörn segir mjög áhuga-
vert að sjá hvernig ritskoðunin á
einveldistímanum í Danaveldi
kemur út í söguheimildum.
„Embættismenn þora varla að tjá
sig. Það er búið að setja svo ofan í
við þá að þeir þora ekkert að
segja. En það er ekki ritskoðun á
Bretlandi. Það er áhugavert
hvernig skoðanir Íslendinga koma
fram í prentuðum breskum heim-
ildum, eins og eftir ferðamenn
sem voru hér á landi í byrjun 19.
aldarinnar. Þar sést að hér hefur
kraumað undir,“ segir Sveinbjörn.
Miklir átakatímar
í sögu þjóðarinnar
á 19. öldinni
 Sveinbjörn Rafnsson með fyrirlestur
um upphaf sjálfstæðisbaráttunnar
Fyrirlestur Sveinbjörn Rafnsson,
fyrrverandi prófessor í sagnfræði.