Skírnir - 01.09.2006, Page 180
sala á þennan hátt. Það felst líka viss samstaða í því að geta talað
svona, samstaða þeirra sem eru sammála um hvað þurfi að gera og
hengja sig ekki í hvað hlutirnir séu kallaðir. En samstaðan getur
líka hulið raunverulegar spurningar. Með því að tala tæknilega,
spyrja tæknilegra spurninga og svara þeim, með því að láta sið-
ferðilegar hliðar liggja á milli hluta — þegar landsala, einkavæðing,
hergróði og kannski sérhæfðari hugtök eins og aronska4 og fleira
eru ekki lengur gildishlaðin hugtök heldur bara tæknileg — með
þessu er tekin þögul ákvörðun um að ýta þeim siðferðilegu ágrein-
ingsefnum sem risið geta út af borðinu, láta einsog spurningarnar
séu ekki til frekar en að spyrja þeirra.
Það er að vissu leyti kostur að stjórnmálin eru hætt að vera sið-
ferðileg í þessum skilningi og fólk sakar hvert annað ekki lengur um
glæpi gegn mannkyni í hvert sinn sem tekið er til máls. Það er kost-
ur vegna þess að það er líklegra að hægt sé að tala af viti um hlutina
þegar menn eru búnir að þurrka af sér siðbótarsvipinn. En hættan
er þó sú að siðferðileg sýn hverfi úr umræðum stjórnmálanna. Það
er hættulegt vegna þess að með því er röksemdum af ákveðnu tagi
úthýst úr umræðunni. Það sem verra er: Ákveðin hugtök sem eru í
eðli sínu siðferðileg eða gildishlaðin, eru notuð án nokkurrar sið-
ferðilegrar skírskotunar. En þótt stjórnmálamenn, einstaklingar í
viðskiptum, embættismenn og starfsmenn fyrirtækja temji sér af-
stöðu sem er í þessum skilningi tæknileg, þá er stór hluti þeirrar
gagnrýni sem almenningur lætur í ljós á ákvarðanir stjórnmála-
manna, framferði fyrirtækja o.s.frv. einkum knúinn af siðferðilegum
viðhorfum. Um þetta má taka mörg dæmi. Nærtækust er ef til vill
umræða um misskiptingu launa og ofurlaun stjórnenda sem borið
hefur á undanfarna mánuði. Það hefur komið skýrt fram í fjölmiðl-
um að sumar venjur fyrirtækja um greiðslur til æðstu stjórnenda
hneyksla fólk og koma illa við réttlætistilfinningu margra.5 En um
jón ólafsson426 skírnir
4 Aronska er kannski nægilega úrelt hugtak til að þarfnast skýringar. Það vísar til
þeirrar stefnu, sem kennd var við Aron Guðbrandsson, að Íslendingar ættu að
reyna að hagnast sem mest á veru Bandaríkjahers á Íslandi.
5 Sjá umfjöllun í Morgunblaðinu, 5. ágúst 2006: „Gagnrýna há laun æðstu stjórn-
enda.“ Eins birtust ýmsar aðsendar greinar í blaðinu á svipuðum tíma, þar sem
svipaðar skoðanir komu fram.
Skírnir haust nota-1 13.11.2006 15:56 Page 426