Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.2018, Blaðsíða 7

Helgarblað 2. febrúar 2018 fréttir 7
Þessi tími í lífi mínu er rosalega óljós
og allur í móðu, ég man bara brot
og brot. Þegar ég rifja upp söguna
mína þá finnst mér alltaf eins og ég
sé bara að bulla einhverju steypu,
þetta er svo óraunverulegt. Um leið
og þú byrjar að sprauta þig þá hverf-
ur allt siðferði. Sjálfsvirðingin fýkur
út um gluggann.“
Viðbjóðslegur heimur
„Það er eiginlega ómögulegt að lýsa
því hversu harður og viðbjóðsleg-
ur fíkniefnaheimurinn er hérna
á Íslandi. Fólk er með einhverja
ákveðna mynd í hausnum en
raunveruleikinn er miklu svart-
ari og harðari. Ég hef horft upp
á ógeðslega hluti, ég hef séð fólk
vera barið þar til það er orðið
meðvitundarlaust og ég hef
horft upp á fleira en eina nauð-
gun. Ég hef bókstaflega verið
tekin í gíslingu, haldið fanginni
í marga klukkutíma og byrlað
dópi í æð, ekki út af neinu sem
ég gerði heldur vegna þess að
ég var á röngum stað á röngum
tíma.“
Á einum tímapunkti var
Stefanía lögð inn á Vog, meðal
annars fyrir tilstilli foreldra sinna.
Það bar ekki tilætlaðan árangur og
hún var komin út þremur dögum
síðar.
„Ég vissi í raun ekkert hvað ég
var að gera þarna inni og það vant-
aði einhvern til að koma og leið-
beina mér, það var eins og það væri
gert ráð fyrir að ég vissi það sjálf
hvað ég ætti að gera. Mér tókst að
vera edrú í einhverjar tvær vikur
eftir að ég fór út, en þá hrundi ég í
það og keyrði mig algjörlega í þrot.
Ég hef oftar en einu sinni tekið alltof
stóran skammt og það er í rauninni
bara kraftaverk að ég sé á lífi í dag.“
Sætti sig við að deyja
Stefanía kveðst á þessum tíma-
punkti, í upphafi árs 2016, hafa
verið komin á vonarvöl. Hún sá
enga útgönguleið út úr neyslunni.
„Ég var búin að sætta mig við
að ég myndi deyja úr þessu. Ég
meira að segja hugsaði að það yrði
örugglega auðveldara fyrir alla ef
ég væri dáin, þá myndu foreldrar
mínir ekki þurfa að hafa áhyggj-
ur af mér og börnin mín myndu
þá ekki þurfa ekki að alast upp í
óvissu um hvar mamma þeirra
væri. Þá væri þetta bara búið. Auð-
vitað er þetta fáránleg hugsun en
svona er þetta bara. Ég var búin að
missa alla von um að ég gæti orðið
edrú. Ég trúði því ekki að það væri
hægt að bjarga einhverjum sem
væri búinn að sökkva svona djúpt
eins og ég. Á þessum tíma bjó ég
á götunni og var að brjótast inn
til að eiga fyrir dópi. Ég var alltaf
á stolnum bílum. Ég er ekki með
tölu á því hversu oft ég endaði í
fangaklefa. Það eina sem skipti
máli var að redda næsta skammti.
Stefanía gætti þess ávallt að
hitta ekki börnin sín undir áhrif-
um. „Ég átti rosalega erfitt með
að hugsa til barnanna minna. Það
var of sárt. Undir restina þá lifði ég
ekki af eina klukkustund án þess
að fá mér. Ég þurfti að sprauta mig
á 40 mínútna fresti. Um leið og
efnið hætti að virka, áhrifin byrj-
uðu að dvína þá fór ég að hugsa
um börnin mín og byrjaði að
gráta. Þá setti ég beint í mig aftur
og hugsanir hurfu.“
Sett á biðlista
Stefanía kannast vel við úrræða-
leysi og fjársvelti kerfisins. Það
hefur hún fengið að reyna á eig-
in skinni. „Í tvö skipti fór ég há-
grátandi niður á Von í Efstaleiti og
bókstaflega grátbað um einhverja
hjálp, hvort það væri hægt að koma
mér inn bara einhvers staðar, geð-
deild eða hvað sem er. Þarna var
ég búin að vera vakandi í marga
daga. Ég gekk svo langt að rúlla
upp erminni á peysunni minni og
sýna þeim götin á hendinni á mér.
Í annað skiptið var ég komin með
sýkingu í handlegginn. Svörin sem
ég fékk voru þau að það væri ekk-
ert hægt að gera nema að setja mig
á biðlista, og að ég myndi fá sím-
tal en það gætu verið nokkrar vikur
þangað til.“
Stefaníu er mikið niðri fyrir
þegar hún rifjar þessar heimsóknir
upp og segir þetta lýsandi fyrir það
hvernig fjárskortur í kerfinu kemur
í veg fyrir það að hægt sé að veita
langt leiddum fíklum nauðsynlega
aðstoð á ögurstundu.
„Það kemur þarna bútur í lífi
fíkils þar sem hann gjörsamlega
gefst upp og er kannski tilbúinn
til að fá hjálp akkúrat þarna. Þá er
nauðsynlegt að grípa inn í á rétt-
um tímapunkti. Ef það er ekki gert
fyrr en nokkrum vikum seinna þá
getur viðkomandi verið komin
aftur í rugl eða hreinlega dáinn.“
Stefanía kveðst einnig hafa gert
tilraun til að komast í meðferð
á Krýsuvík en rétt eins og áður
þurfti hún að fara aftast í röðina.
„Það var búið að ýta við mér að
fara inn á Krýsuvík og á einhverj-
um tímapunkti gafst ég aftur upp
og samþykkti það. Ég fór þangað
í viðtal og var sagt að sem móð-
ir á götunni þá væri ég í forgangi.
Ég átti síðan að hringja vikulega á
hverjum þriðjudegi til að minna á
mig, sem ég gerði. Meira að segja
nokkrum sinnum, þegar ég hafði
gist í fangaklefa, þá lét ég löggurn-
ar hringja fyrir mig.“
Eftir því sem vikurnar liðu
án þess að Stefanía fengi inni á
Krýsuvík fór ástandið versnandi.
Hún komst í kynni við heróín,
fíkniefni sem er sjaldséð á Íslandi.
Lou Reed söng á sínum tíma um
„lyfið sem fær þig til þess að líða
eins og þú sért sonur Jesú“. Þeir
sem þekkja til í fíkniefnaheim-
inum vita að heróínneysla er í
meirihluta tilfella ávísun á dauða.
„Þið verðið að bjarga mér“
13.apríl 2016 var Stefanía búin á
því á líkama og sál.
„Ég var í svo slæmum fráhvörf-
um að ég hélt að ég væri að deyja.
Ég var orðin 42 kíló, og ég er 172
sentimetrar á hæð. Líkaminn var
bara að gefa sig. Ég vissi að ég gat
ekki meira. Ég var þarna í ein-
hverju iðnaðarhúsnæði með vini
mínum, og ég gat ekki gengið. Ég
þurfti að skríða yfir í hinn endann
á herberginu til að geta sett sím-
ann minn í hleðslu. Ég var ekki vön
að hringja í pabba minn en þarna
hringdi ég í hann og ég sagði við
hann: „Þið verðið að bjarga mér.“
Ég varð að komast í burtu.“
Guðmundur Fylkisson, varð-
stjórinn sem hefur sérhæft sig í
leitinni að týndum ungmenn-
um, reyndist bjargvættur Stefaníu
þennan dag. „Það var svo heppi-
legt að pabbi þekkir hann og gat
hringt í hann strax. Ég held að
það hafi ekki verið liðnar tíu mín-
útur þar til Guðmundur var kom-
inn til að sækja mig. Á sama tíma
kom pabbi brunandi í bæinn frá
Fáskrúðsfirði, sótti mig og fór með
mig heim.“ Heima á Fáskrúðsfirði
voru Stefaníu gefin lyf til niður-
tröppunar og hlúð var að henni.
„Þegar ég vaknaði og mest var
runnið af mér þá leið mér betur,
og ég vissi að ég vildi ekki fara til
baka. Ekki þarna.“
Stefanía fékk í kjölfarið pláss á
Hlaðgerðarkoti. Hún fékk að fara
fram fyrir á biðlistanum og segir
fullvíst að annars hefði hún endað
aftur á götunni. „Af því að um leið
og þér er farið að líða aðeins bet-
ur þá ertu tilbúinn til að byrja aft-
ur að nota. Það verður að vera hægt
að grípa fíkilinn þegar hann er til-
búinn, þegar hann er gjörsamlega
búinn á því og jafnvel við það að
deyja. Það eru alltof margir fíklar
sem hugsa bara að það sé vonlaust
að reyna að fá hjálp af því að það
eru bara biðlistar alls staðar,“ segir
hún og nefnir sem dæmi að á með-
an hún dvaldi á Hlaðgerðarkoti
hafi einstaklingur látist sem var á
biðlista í að komast í meðferðina.
Hún var hins vegar heppin.
„Það bjargaði lífi mínu að fara
á Hlaðgerðarkot. Ef það hefði
Fimm látnir það sem aF er ári
T
alið er að fimm einstaklingar hafi
hafi látið lífið á höfuðborgarsvæð-
inu það sem af er þessu ári vegna
ofneyslu lyfja. Í samtali við RÚV
í janúar síðastliðnum staðfesti Grímur
Grímsson yfirlögregluþjónn að lögreglan
hefði til rannsóknar fimm mál þar sem
grunnur léki á að fólk hafi látiist af of stór-
um skammti en banamein einstakling-
anna hefur þó ekki verið staðfest.
Þá sagði Valgerður Á. Rúnarsdóttir
fréttirnar vera hræðilegar. Jafnframt koma
fram að síðustu tvö árin hefur ótímabær-
um dauðsföllum hjá sjúklingahópi SÁÁ
fjölgað verulega. „Eins og kom fram í frétt-
um nýlega hefur orðið aukning á dauðs-
föllum úr hópi þeirra sem komið hafa til
meðferðar hjá okkur.“
Jafnframt kom fram í frétt RÚV þann
31.janúar síðastliðinn að nokkuð er um að
afar sterk verkjalyf, svokallaðir ópíóíðar séu
í umferð meðal fíkla. Fram kemur í grein
Læknablaðsins árið 2016 að mest notuðu
lyfin á Íslandi sem innihalda ópíóíða eru
blöndur parasetamóls og kódeins en árið
2014 fengu ríflega 22.000 einstaklingar
ávísað Parkódín forte. Allra síðustu ár hef-
ur hlutur Parkódíns haldist svipaður en
aðrir ópíóíðar hafa verið að sækja á.
Vegna þessarar þróunar hefur verkja-
lyfjanotkun á Íslandi verið að stíga í
samanburði við aðrar þjóðir. Á síðustu
árum hefur aukning orðið mest í notk-
un oxýkódons og búprenorfíns, sem er
visst áhyggjuefni vegna vaxandi misnotk-
unar þessara lyfja erlendis. Aukin notk-
un sterkra verkjalyfja hefur einnig átt sér
stað hjá öðrum þjóðum sem hefur valdið
ýmsum vandamálum þar sem hafa kallað
á aðgerðir til að hefta óhóflegar ávísanir
sterkra verkjalyfja.
Ólafur B. Einarsson verkefnastjóri hjá
Embætti landlæknis bendir á að óvant
fólk getur látist af einni töflu af sterkustu
verkjalyfjunum.
„Fyrir venjulegan einstakling að
taka eina töflu af sterkasta formi af
OxyContini, getur þýtt að hjartað
stöðvast. Áttatíu milligramma taflan er
það sterk að fyrir þann sem er óvanur, þá
gæti það leitt til þess.“
Jafnframt kom fram í fyrrnefndri
grein Læknablaðsins að einstaklingar
sem misnota ópíóíða eins og oxýkódon
eða búprenorfín, eru í aukinni hættu
á að leiðast út í misnotkun enn hættu-
legri efna eins og heróíns. Þeir sem
eru háðir sterkum verkjalyfjum eru 40
sinnum líklegri en aðrir til að verða
heróínsprautufíklar.
Í
áhrifamiklum pistil á face-
book spyr Birgir Örn Guð-
jónsson lögregluþjónn, eða
Biggi lögga, hver eigi að tala
máli þeirra einstaklinga sem
látist hafa vegna ofneyslu lyfja
á þessu ári.
„Þetta voru einstaklingar
með sama tilverurétt og við
öll. Einstaklingar sem áttu fjöl-
skyldu og vini sem nú sitja eft-
ir með sorg, söknuð og oft reiði
og margar spurningar. Hugur
minn og samúð er hjá öllum
þessum fjölskyldum og vinum.
Á sama tíma heyrum við frétt-
ir af því að SÁÁ verði að hætta
starfsemi á norðurlandi vegna
niðurskurðar. Hversu klikkað er
það? Það bara má ekki gerast.
Sjálfur starfa ég innan öflugra
meðferðarsamtaka og hef því
reynslu af því hvernig það er að
berjast í bökkum og betla fé til
að geta unnið þetta starf. Það er
kannski bara ekkert spennandi
fyrir samfélagið að snerta of
mikið á þessum málum. Við vilj-
um kannski bara hafa þessi mál
í hæfilegri fjarlægð? Þetta er eitt-
hvað óhreint og fjarlægt okkur
sjálfum. Eða er það?“
Ég setti inn færslu um
daginn þar sem ég opinberaði
skoðun mína á því að við þyrft-
um að nálgast þessi mál á ann-
an hátt en við höfum gert. Sú
færsla fékk jafn misjafnar mót-
tökur og ég bjóst við. Ég skil
vel alla þá sem halda að ég sé
í ruglinu með þessa skoðun.
Ég hefði verið á sama stað fyr-
ir ekki svo löngu síðan. Áður en
ég opnaði augun og sökkti mér
ofan í málefnið. Ég hefði pott-
þétt talið þann hálfvita, og ör-
ugglega dópista, sem hefði ver-
ið með þá skoðun sem ég hef í
dag. Við skulum samt átta okk-
ur á að ég er lögreglumaður,
starfa í meðferðarsamtökum og
á börn sem nálgast unglings-
aldur. Ég er ekki að ræða þessi
mál út af því að ég vil aukið að-
gengi að fíkniefnum eða af því
að ég tel þau skaðlaus. Síður en
svo! Ég sé einmitt vandamálið,
þekki hætturnar og þrái lausnir.
Nokkrum klukkutímum eft-
ir að ég birti umrædda færslu
stóð ég með símann í hendinni
og tilkynnti móður ungs manns
að sonur hennar hefði farið í
hjartastopp vegna ofneyslu. Sá
ungi maður er einn af þessum
fimm einstaklingum. Einstak-
lingum sem hafa enga rödd.
Þetta er ekki í fyrsta og pott-
þétt ekki í síðasta skiptið sem
ég þarf að flytja slíkar fréttir.
Vandamáið er raunverulegt.
Vandamálið er hér í dag og
það þarfnast víðtækra lausna.
Spurningin er bara hvort við
þorum og hvort við viljum?“
„Einstaklingar
með sama tilveru-
rétt og við öll“
Dóttir löggu Stefanía ólst upp í hlýju og
vernduðu umhverfi en leið engu að síður
oft illa.