Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.2018, Blaðsíða 29

29Helgarblað 2. febrúar 2018 tímavélin
Þá var mikið úrval af fuglum,
bæði innlendum og erlendum.
Gæsir af öllum toga, álftir, end-
ur, hænsn, kalkúnar, snæuglur,
perluhænur, pelíkanar, mörgæs-
ir og margir fleiri fuglar. Ragn-
hildur minnist sérstaklega einnar
alihænu sem nefnd var Gilitrutt.
„Hún vildi ekki mikið vera með
landnámshænunum og var út af
fyrir sig. Hún var með mjög háa
fætur og teygði sig upp í sjoppulúg-
una til að sníkja popp.“
Þá var eitt af einkennisdýrum
safnsins aragaukur sem fenginn
var frá Kaupmannahöfn. „Hann
kom úr dánarbúi gamallar danskr-
ar konu. Fyrstu árin gekk hann um
svæðið og heilsaði fólki með: God
dag. En síðan lærði hann íslensku
og hermdi líka eftir jarmi kindanna
og geitanna. Einhvern tímann kom
vindhviða og hann fauk úr safn-
inu. Við fengum símtal frá íbúum
blokkar í Norðurbæ Hafnarfjarðar.
Þá hékk hann utan á glugganum
á þriðju hæð, þorði ekki að hreyfa
sig en blaðraði út í eitt. Við sóttum
hann og hann lagðist í fangið á mér,
hann var svo hræddur.“
Þá voru smærri spendýr eins og
naggrísir og þvottabirnir en einnig
simpansa-apar, sæljón, wallaby-
kengúrur og stórir kettir. Ragnhild-
ur minnist þess að metaðsókn hafi
verið í safninu það hálfa ár sem
tígrisdýraungar höfðu þar viðkomu
á leiðinni í annan dýragarð.
Fræðsluhlutverkið
Sædýrasafnið var opið allt árið um
kring en langmest var af gestum á
sumrin. Þá störfuðu um 15 til 20
manns í safninu. Á haustin og vor-
in kom þó töluvert af skólahópum
til að fá fræðslu. Safnið var styrkt
af bæði ríki og sveitarfélögum en
einnig styrktu fyrirtæki kaup á
vissum dýrum. Stjórn safnsins lét
einnig útbúa sérstakt námsefni
sem dreift var í skólum landsins
og Jón var duglegur að koma fram
í sjónvarpinu til að kynna safnið.
Í safninu var sjoppa og auglýst-
ir voru þeir tímar sem dýrunum var
gefið. Gestirnir voru langflestir Ís-
lendingar af höfuðborgarsvæðinu
en Ragnhildur minnist þess sérstak-
lega að bandarískir hermenn og fjöl-
skyldur þeirra hafi komið í talsverð-
um mæli. „Þetta var eitthvað sem
þeir þekktu vel, að fara í dýragarð.“
Ragnhildur segir að Sæ-
dýrasafnið hafi gegnt mikilvægu
hlutverki í að fræða fólk um dýralíf.
Á þessum tíma hafi fólk úr þéttbýli
varla þekkt muninn á kind og geit.
Hún nefnir eitt tilvik í því samhengi.
„Eitt sinn slapp einn geithafur-
inn, með stór og mikil horn, úr
girðingunni. Fullorðna fólkið hljóp
í burtu logandi hrætt en krakkarnir
stóðu eftir.“ Fólk hélt þá að um mik-
ið óargadýr væri að ræða.
Sagan um Björn
Björn hét fyrsti ísbjörn garðsins
en aðrir húnar komu síðar. Þegar
húnarnir stækkuðu var byggð ein
stærsta ísbjarnarlaug heims fyr-
ir þá en það var hægara sagt en
gert að flytja dýrin. „Það var svaka-
legt mál. Við krakkarnir máttum
hvergi vera nálægt. Þeim var gef-
inn mjög lítill deyfiskammtur og
svo fór pabbi fyrstur inn og setti
netið utan um þá. Þegar búið var
að mæla þá og færa þá yfir í nýju
laugina tók hann netið utan af
þeim og þá vaknaði einn björninn.
Hann hljóp eins og fætur toguðu
og skellti í lás.“
Björn var þá stærsti ísbjörn sem
til var í dýragarði, á bilinu 700 til
800 kílógrömm. Ragnhildur seg-
ir að bjarndýrunum hafi liðið vel í
stóru gryfjunni, sem sé ekki sjálf-
gefið með þessi dýr. Bæði dýra-
læknar og fólk úr erlendum dýra-
görðum hafi haft orð á því.
„Ef það var mikið af fólki gaf
pabbi þeim stundum appelsín-
ur. Hann lyfti höndunum upp og
þá stóðu þeir upp á afturfæturna,
margra metra turnar. Björn gleypti
appelsínuna heila en birnan opn-
aði hana með hrömmunum, reif
innan úr og skildi börkinn eftir.“
Árið 1984, þegar Björn var
fimmtán ára, var flösku af pilsner
fleygt inn í gryfjuna. „Það sá
enginn flöskuna fyrr en seinna.
Björn var náttúrlega stór og mikil
skepna og mjög loðinn og ekkert
sást fyrr en hann var orðinn haltur.
Þá var komin sýking og blóðeitr-
un og hann dó skömmu seinna.
Ég man eftir tveimur skiptum sem
pabbi grét, þegar ísbjörninn dó og
þegar sonarsonur hans dó.“
Ljón beit konu
Slys á fólki komu upp í Sædýrasafn-
inu. Ragnhildur minnist atviks með
ljón. „Það var kona í annarlegu
ástandi sem teygði höndina inn
fyrir búrið og klappaði ljóni. Ljón-
ið beit í höndina á henni og dró
höndina inn fyrir rimlana. Ljón-
ið var ekki að éta hana en höndin
skarst illa og brotnaði. Eftir þetta
var byggð öryggisgirðing fyrir fram-
an ljónabúrið.“
Annað atvik átti sér stað þegar
simpansi beit framan af fingri
ellefu ára barns árið 1972. For-
eldrarnir lögsóttu safnið en var
safninu einungis dæmd þriðj-
ungssök í málinu því að barnið
hafði egnt apanum og farið gegn
reglum safnsins. Ragnhildur segir:
„Pabbi sagði að það væri lítið mál
að halda dýrunum í búrunum en
erfiðara væri að halda gestunum
frá þeim.“
Þótt Sædýrasafnið hafi ver-
ið mjög vinsælt var reksturinn
engu að síður þungur. Húsin voru
mörg og munnarnir einnig. Þá
var viðhald og uppbygging einnig
mjög dýrt. Ragnhildur segir að það
sem hafi gert útslagið hafi verið
málaferli í Bretlandi vegna sölu há-
hyrninga. „Við lentum í karli sem
kom í ljós seinna að var tengdur
mafíunni. Þetta lenti fyrir gerðar-
dómi í Bretlandi og við töpuð-
um því.“ Garðinum var fyrst lokað
tímabundið árið 1980 og svo alfar-
ið árið 1987. „Þetta var hræðilegt.
Pabba þótti alltaf svo vænt um dýr-
in og hann fór út í þetta af hugsjón
og væntumþykju fyrir þeim. Allt var
undir og heimilið var veðsett. Þau
urðu gjaldþrota og misstu húsið.“
Þrátt fyrir sviplegan endi segist
Ragnhildur finna fyrir miklu þak-
klæti þegar hún hugsar til baka.
„Mér finnst svo dýrmætt að hafa
alist upp þarna. Ég held að dýra-
garðar eigi rétt á sér, svo lengi sem
hugsað er vel um dýrin, þau fái
nægt rými og góðan mat. Við erum
að fjarlægjast náttúruna meir og
meir. Það hafa ekki allir tök á því
að fara í frumskóga eða út á sjó
að sjá hvali. Flestir dýragarðar í
Evrópu eru að hugsa vel um dýrin
og standa fyrir björgun á dýrum.“ n
Skutu dýr í verksmiðju: Refur, köttur eða api?
Mæðgurnar Ragnhildur
Jónsdóttir og Ragnhildur
Guðmundsdóttir
Baða ljónsungana í Skúlaskeiði.
Mynd GunnaR V. andRéSSon
Simpansar Uppáhaldið þeirra var að drekka djús.
S
amkvæmt frétt á Eyjunni
frá árinu 2013 var brotist
inn í Sædýrasafnið fyr-
ir lokun þess árið 1987.
Þar var að verki undirheima-
lýður í leit að fjármunum en
lítið fannst af þeim. Þá tóku þeir
eina kengúruna og fóru með
hana á skemmtanalífið í mið-
borg Reykjavíkur. Samkvæmt
heimildarmanni var farið með
hana í partí á Laugaveginum
og þótti fólki þetta sniðugt.
Daginn eftir vöknuðu þjófarn-
ir með djammviskubit og
ákváðu að skila kengúrunni aft-
ur. Þjófarnir þorðu þó ekki að
mæta starfsfólki Sædýrasafns-
ins heldur skildu hana eftir í
kassa undir göngubrú í Árbæ
þar sem hún var sótt.
Stálu kengúru og fóru með í partí
Wallaby-kengúrur Tíminn, desember 1988. Mynd GunnaR SVeRRiSSon