Morgunblaðið - 06.09.2018, Síða 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. SEPTEMBER 2018
Veður
Nýjar vörur streyma inn
Holtasmári 1
201 Kópavogur
sími 571 5464
Str. 38-52
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Veltan af framleiðslu kvikmynda á
Íslandi í fyrra var sú fjórða mesta
undanfarinn ára-
tug. Engu að síð-
ur var veltan mun
minni en 2016
sem er metár í
þessari grein á Ís-
landi.
Fjallað var um
mikinn samdrátt í
erlendum kvik-
myndaverkefnum
hjá True North í
Morgunblaðinu á
þriðjudaginn var. Sagði Leifur B.
Dagfinnsson, stjórnarformaður True
North, veltu fyrirtækisins hafa
minnkað úr 5 milljörðum árið 2016 í 1
milljarð í fyrra. Stóraukinn fram-
leiðslukostnaður á Íslandi vegna
gengis- og launaþróunar ætti þátt í
að hingað kæmu ekki lengur fjöl-
menn tökulið vegna erlendra mynda.
Þegar litið er á greinina í heild
kemur hins vegar í ljós að síðasta ár
var í heild með betri árum í fram-
leiðslu kvikmynda.
Hilmar Sigurðsson, forstjóri Saga
Film, segir meginskýringuna á sam-
drætti milli áranna 2016 og 2017 vera
þá að hingað komu ekki stór, erlend
verkefni í fyrra.
Árið 2016 sker sig úr
„Árið 2016 var frábært í íslenskri
kvikmyndagerð og sker sig hrein-
lega úr. Því má spyrja hvort það sé
rétta viðmiðunarárið,“ segir Hilmar.
Framleiðendur kvikmynda eða
sjónvarpsefnis á Íslandi eiga kost á
endurgreiðslum á allt að 25% af
framleiðslukostnaði sem fellur til hér
á landi.
Spurður um þetta hlutfall bendir
Hilmar á að slíkar endurgreiðslur
hafi hækkað í samkeppnislöndum.
„Það eru ekki aðeins endurgreiðsl-
urnar sem þurfa að breytast. Við er-
um fyrst og fremst að glíma við
sterkt gengi. Það er enn áhugi á Ís-
landi sem tökustað. Við erum með
áhafnir sem eru fullkomlega færar
um að sinna risaverkefnum. Endur-
greiðslan er til staðar en krónan er of
sterk fyrir þessi verkefni. Svo hafa
samkeppnislönd, á borð við Írland,
hækkað sínar endurgreiðslur.
Við höfum spurnir af því að í
Eystrasaltslöndunum er verið að
hækka hlutfallið upp í jafnvel 35%.
Ungverjar voru að hækka endur-
greiðsluna og í Búlgaríu eru stjórn-
völd að koma með nýtt styrkjaverk-
efni. Þannig að samkeppnin er mjög
hörð,“ segir Hilmar.
Hefur næstum tvöfaldast
Hann tekur undir með Leifi hjá
True North að innlendur kostnaður
hafi hækkað mikið á Íslandi.
„Kostnaður við aðföng hefur
hækkað gífurlega. Á tíu ára tímabili
hefur kostnaðurinn næstum tvöfald-
ast,“ segir Hilmar um þróunina.
Hann bendir á að umfang verk-
efna hjá Saga Film hafi aukist, sér-
staklega í verkefnum fyrir sjónvarp.
„Við seljum orðið mun meira efni á
erlenda markaði en áður. Við þurfum
að skila vandaðri vinnu og erum með
stærri áhafnir en áður. Á sama tíma
er Kvikmyndasjóður að leggja fram
sömu upphæðir í krónum talið til
framleiðslu sjónvarpsefnis og fyrir
tíu árum. Þá er hlutfall sjónvarps-
stöðva í framleiðslukostnaði svipað í
krónum talið og fyrir 10 árum, eða
eilítið hærra, en hlutfallslega er það
orðið miklu, miklu lægra.“
Mikil tækifæri í sjónvarpinu
Með þetta í huga telur Hilmar rétt
að endurskoða innlendu styrkina.
„Leiknar innlendar sjónvarps-
þáttaraðir hafa notið velgengni er-
lendis. Við gætum nefnt nokkrar. Við
sjáum að okkar bíða nú mikil tæki-
færi í Evrópu en sjónvarpssjóðurinn,
sem er í eigu Kvikmyndasjóðs, er svo
lítill og veikburða. Það mætti auka
styrkina til innlendra verkefna og
gefa þar hressilega í. Okkar bíður nú
opinn gluggi til Evrópu,“ segir Hilm-
ar og vísar til sóknarfæra í útflutn-
ingi íslensks sjónvarpsefnis.
„Það kom tilskipun frá ESB í apríl
um að minnst 30% af efni hjá öllum
veitum og útsendingaraðilum í
Evrópu skyldu vera evrópsk. Sú
breyting þýðir að það vantar efni á
markaðinn. Þangað höfum við farið
með litla álfamálið okkar, íslenskuna,
og gert ótrúlega hluti,“ segir Hilmar
um þessi tækifæri.
Ísland á orðið í harðari samkeppni
 Þrátt fyrir samdrátt frá metárinu 2016 var framleiðsla kvikmynda á Íslandi umfangsmikil í fyrra
 Forstjóri Saga film segir nýjar kröfur ESB skapa tækifæri fyrir íslenskt sjónvarpsefni í Evrópu
Framleiðsluvelta og erlend verkefnavelta
Byggt á endurgreiðslum vegna kvikmyndaframleiðslu 2013-2017
20
16
12
8
4
0
milljarðar 30%
24%
18%
12%
6%
0%
Framleiðsluvelta (milljarðar kr.)* Erlend verkefnavelta (milljarðar kr.)**
Veltuhlutfall erlendra verkefna (%) Hlutfall endurgreiðslu af veltu (%)
2013 2014 2015 2016 2017
Heimildir: *Hagstofan. Framleiðsla á kvikmyndum, myndböndum og sjónvarpsefni. **www.kvikmyndamidstod.is/
kvikmyndasjodur/endurgreidslukerfi-kvikmynda/yfirlit-yfir-endurgreidslur-eftir-arum/
15,0%
25,2%
15,7%
21,2%
18,4%
7,7%
10,2%
7,3% 7,6%
8,5%
Hilmar
Sigurðsson
Veður víða um heim 5.9., kl. 18.00
Reykjavík 14 heiðskírt
Bolungarvík 9 skýjað
Akureyri 9 skýjað
Nuuk 10 skýjað
Þórshöfn 10 rigning
Ósló 18 skýjað
Kaupmannahöfn 21 léttskýjað
Stokkhólmur 19 heiðskírt
Helsinki 18 skýjað
Lúxemborg 22 skúrir
Brussel 23 þoka
Dublin 18 skúrir
Glasgow 16 skýjað
London 19 alskýjað
París 24 léttskýjað
Amsterdam 20 léttskýjað
Hamborg 22 léttskýjað
Berlín 24 heiðskírt
Vín 25 heiðskírt
Moskva 23 heiðskírt
Algarve 24 léttskýjað
Madríd 27 léttskýjað
Barcelona 26 léttskýjað
Mallorca 29 léttskýjað
Róm 26 heiðskírt
Aþena 30 léttskýjað
Winnipeg 11 léttskýjað
Montreal 24 skýjað
New York 29 skýjað
Chicago 28 heiðskírt
Orlando 31 rigning
 6. september Sólarupprás Sólsetur
REYKJAVÍK 6:26 20:28
ÍSAFJÖRÐUR 6:25 20:38
SIGLUFJÖRÐUR 6:08 20:21
DJÚPIVOGUR 5:54 19:59
EÐUR KL. 12 Í DAG
SPÁ KL. 12.00 Í DAG Gengur í suðaustan 10-18 SV-til og þykknar upp, en annars hægari og
þurrt að kalla og birtir til fyrir norðan. Hiti 6 til 16 stig, veður fer hlýnandi fyrir norðan.
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Við lítum þetta mjög alvarlegum
augum. Það hversu langt þetta er frá
eldissvæðinu staðfestir grun okkar
um að lax sem sleppur getur ferðast
langt. Við óttumst mjög að þetta sé
aðeins forsmekkurinn að því sem
kemur og að það fari að veiðast eld-
isfiskar í öllum helstu laxveiðiám
okkar,“ segir Jón Helgi Björnsson,
formaður Landssambands veiði-
félaga.
Staðfest hefur verið að laxinn sem
veiddist í Vatnsdalsá 31. ágúst sé
eldislax. Sérfræðingar Hafrann-
sóknastofnunar telja að hann hafi
strokið beint úr eldi og af einhverj-
um ástæðum leitað upp í Vatnsdalsá.
Geta borist langt
Ragnar Jóhannsson, sviðsstjóri í
fiskeldi og fiskirækt hjá Hafrann-
sóknastofnun, segir að laxar sem
sleppi úr kvíum í síðbúnu stroki séu
venjulega ráðvilltir og láti sig reka
með straumum. Þeir geti borist mjög
langt, allt að 1.000 kílómetra, áður en
það detti í þá að fara upp í ár.
Straumurinn með Norðurlandinu er
í austur og getur það bent til þess að
laxinn sé úr eldi á Vestfjörðum en
Ragnar segir ekki hægt að staðfesta
það, enn sem komið er. Hann segir
að laxarnir fari helst upp í árnar þeg-
ar þeir verði kynþroska. Það er ekki
raunin með Vatnsdalsárlaxinn.
Hann var ekki orðinn kynþroska.
Samkvæmt upplýsingum á vef Hafró
er óvenjulegt að ókynþroska fiskur
gangi í ár og þekki sérfræðingar
stofnunarinnar þess varla dæmi.
Ragnar segir að gangan í ána geti
stjórnast af fleiri þáttum en kyn-
þroska.
Hefur ekki áhrif á stofnana
Laxinn er fjórði eldislaxinn sem
staðfest er að hafi gengið upp í lax-
veiðiár í sumar og haust. Tveir
veiddust í ám við Ísafjarðardjúp, sá
þriðji í Steingrímsfirði og Vatnsdals-
árlaxinn er sá fjórði. Ef miðað er við
að annar hver lax veiðist í ánum
svarar þetta til átta laxa.
Ragnar segir að laxinn sem gekk í
Vatnsdalsá raski ekki forsendum
áhættumats Hafró til varnar blönd-
un eldislax við náttúrulega stofna.
Einn lax og þótt þeir væru tveir sé
langt undir þeim mörkum sem miðað
er við í áhættumatslíkani stofnunar-
innar. Þótt einn lax næði að hrygna í
ánni myndi það ekki hafa neikvæð
áhrif á stofninn sem fyrir er í ánni.
Sömu sögu sé að segja um alla lax-
ana fjóra. Mörkin séu sett við 4% af
stofni árinnar.
Jón Helgi bendir á að þetta gerist
þótt sagt sé að engin stór slysaslepp-
ing hafi orðið í laxeldinu í ár. Miklu
fleiri laxar myndu hafa komið upp í
árnar ef stór slepping hefði orðið.
Þá bendir hann á að þótt einn og
einn lax sé að fara upp í árnar núna
sé verið að stækka eldið mikið og því
sé ætlað að vera í mörg ár. Eldislöx-
unum muni fjölga, gangi það eftir, og
það ógni stofnum sem fyrir eru. „Við
teljum að menn eigi ekki að vera með
eldi á frjóum laxi hér við land, það er
ekki forsvaranlegt vegna náttúrunn-
ar,“ segir Jón Helgi.
Óttast að sé forsmekkurinn
 Staðfest að eldislax gekk upp í Vatnsdalsá  Innan marka áhættulíkans Hafró
 Formaður veiðifélaga óttast að eldislax fari að veiðast í öllum helstu laxveiðiám
Ljósmynd/Hafrannsóknastofnun
Óvelkominn Hrognasekkir eldislax-
ins úr Vatnsdalsá voru óþroskaðir.
Tillaga stjórnar Arion banka um að
greiða hluthöfum bankans tíu millj-
arða króna í arð var samþykkt á hlut-
hafafundi Arion sem var haldinn í
höfuðstöðvum bankans í gær. Sam-
kvæmt tilkynningu frá bankanum
verður arðurinn greiddur hinn 28.
september og jafngildir arðgreiðslan
5 krónum á hvern hlut.
Á fundinum var einnig gerð breyt-
ing á stjórn bankans og var Benedikt
Gíslason kjörinn nýr stjórnarmaður.
Auk Benedikts eru í stjórn Arion
þau Eva Cederbalk, formaður,
Brynjólfur Bjarnason, varaformaður,
Herdís Dröfn Fjeldsted, Måns Hög-
lund og Steinunn Kristín Þórðar-
dóttir.
Samþykkt var að fella út í heild
sinni ákvæði til bráðabirgða í sam-
þykktum sem felur í sér undanþágu
frá ákvæðum samþykkta um boð-
unarfrest til hluthafafunda. Sam-
kvæmt ákvæðinu skyldi það falla nið-
ur þegar hlutabréf yrðu tekin til
viðskipta hjá Nasdaq Iceland.
Hluthafar
Arion fá
10 milljarða
Á föstudag Suðaustan 10-18 m/s SV-til, en
annars hægari. Skýjað og lítilsháttar rigning,
en bjartviðri fyrir norðan. Hiti 8 til 18 stig,
hlýjast NA-til.