Morgunblaðið - 27.09.2018, Blaðsíða 36

36 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. SEPTEMBER 2018
Leitar þú að traustu
BÍLAVERKSTÆÐI
Smiðjuvegur 30 (GUL GATA) | 200 Kópavogi
Sími 587 1400 |www. motorstilling.is
SMURÞJÓNUSTA < HJÓLBARÐAÞJÓNUSTA
TÍMAPANTANIR
587 1400
Við erum sérhæfðir í viðgerðum
á amerískum bílum.
Mótorstilling býður almennar
bílaviðgerðir fyrir allar tegundir bíla.
SVIÐSLJÓS
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Gjáin er falleg, sama á hvaða tíma
árs þú kemur hingað. Kannski hefur
þessi staður aldrei fallegri svip ein-
mitt þessa dagana, þegar haustlit-
irnir hafa sett svip sinn á gróðurinn
hér. Þetta er heilt
ævintýraland,“
segir Björgvin
Skafti Björg-
vinsson, oddviti
Skeiða- og Gnúp-
verjahrepps.
Sveitarstjórn þar
sendi fyrir
skemmstu erindi
til Umhverfis-
stofnunar um að
Gjáin í Þjórs-
árdal yrði friðlýst. Vegna tilnefn-
ingar um friðlýsingu hefur Gjáin
verið tekin út og málið er komið í
formlegan farveg. Næsta skref í
málinu verður að óska eftir umsögn-
um frá stofnunum, útivistarfélögum
og fleiri slíkum um friðlýsingar-
tillöguna. Þetta er ferli sem tekur
nokkurn tíma, en Skafti bindur von-
ir við að málið verði komið í höfn
næsta vor.
Uppsprettur og úfnir klettar
Gjáin er fyrir miðjum austan-
verðum Þjórsárdal. Þetta er gljúf-
urdalur eða hvilft, vin við hálendis-
brúnina og örskammt frá rústum
fornbýlisins á Stöng. Þaðan liggja
bæði göngustígur og jeppaslóði að
Gjánni og ofan hennar er bílastæði
þar sem sést vel yfir þessa kvos sem
bergtær Rauðá með tveimur fossum
fellur um. Þarna eru líka vatns-
uppsprettur, úfnir klettar og ýmis
mosagróður, lyng, víðir, hvönn og
birki.
Á sumrin má heyra kvikan fugla-
söng í Gjánni, sem myndaðist fyrir
þúsundum ára þegar hraun frá
Tungnaársvæðinu í minnst fjórum
eldgosum rann þarna fram. Rauðáin
og veðráttan hafa svo haldið áfram
að móta Gjána, landslag og náttúru
sem er um margt einstök. Því er
staðurinn skiljanlega fjölsóttur, en
fyrir vikið liggur hann undir
skemmdum af völdum álags. Úrbóta
er þörf sem er meðal annars ástæða
þess að friðlýsingar er nú óskað.
Stígar og gróður
troðast niður
„Við höfum lengi haft áhyggjur af
stöðu mála í Gjánni; stígar og gróð-
urþekja hafa troðist niður, víða er
rusl og svo þarf að benda fólki á t.d.
með skiltum að um 10 mínútna
gangur sé að salernum við Stöng.
Fyrir nokkrum árum vorum við
komin með skissur og tillögur að
göngustígum á svæðinu sem síðan
reyndist ekki hljómgrunnur fyrir
hér í sveitinni. Einnig hefur komið
til tals að loka jeppaslóðunum sem
liggja að Gjánni, svo þangað verði
aðeins fært um göngustíg frá Stöng.
Þyrfti þá til að mynda ekki að end-
urbyggja hlaðinn stíg frá bílastæð-
unum niður í Gjá,“ segir Björgvin
Skafti og heldur áfram:
„Umferð um svæðið hefur aukist
mikið í seinni tíð; meðal annars eftir
að atriði í einum þætti af sjónvarps-
myndaspyrpunni Game of Thrones
var tekið upp þarna fyrir nokkrum
árum. Það verður að segjast að
sveitarfélagið hefur ekki getað
brugðist við stöðu mála í Gjánni svo
vel sé. Því leituðum við til Umhverf-
isstofnunar þar sem við höfum feng-
ið ýmis ráð og landvörður kemur á
svæðið reglulega. Verði friðlýsing
svo að veruleika, sem ég tel raunar
víst, tekur Umhverfisstofnun alfarið
við svæðinu. Fer þá til dæmis í
framkvæmdir sem þarf á þessum
slóðum, án þess að sveitarfélagið
beri kostnað af.“
Björgvin Skapti segir ýmis
sjónarmið vera uppi um hve víð-
feðmt svæði skuli friðlýsa. Efst á
blaði séu Gjáin og nágrenni Stang-
arbæjarins, en líka sé til í dæminu
að friðlýsa svonefndan Fossárdal
innan við Stöng og þar með talinn
Háafoss, annan hæsta foss landsins.
Í sínum huga myndi það auka vægi
Þjórsárdalsins alls, bæði sem nátt-
úruvættis og útivistarsvæðis. Ýmsar
útfærslur geti svo alltaf verið á frið-
lýsingu og styrkur hennar misjafn
frá einu svæði til annars.
Hverfisvernd er góður vilji
Í dag nýtur Gjáin svonefndrar
hverfisverndar samkvæmt aðal-
skipulagi Skeiða- og Gnúpverja-
hrepps, en í slíku felst yfirlýsing um
almennt góðan vilja til verndar
fremur en að um beinar ráðstafanir
eða aðgerðir sé að ræða
„Aðalmálið er að náttúra í Þjórs-
árdals fái nauðsynlega vernd og að
gripið verði til viðeigandi aðgerða.
Umhverfisstofnun hefur sett upp
kaðlagirðingar í og við Gjána en að-
kallandi er að þar verði settar upp
fleiri slíkar girðingar og að blind-
stígum verði lokað. Þá þarf að setja
upp fleiri leiðbeiningarskilti, ein-
földum plönkum þarf skipta út fyrir
brýr og svo framvegis. Svipað þarf
raunar að gera víðar í dalnum, sem
tugir þúsunda ferðamanna leggja
leið sína um á ári hverju,“ segir
Björgvin Skafti Bjarnason oddviti.
Vin fái vernd
 Gjáin í Þjórsársdal verði friðlýst
 Álag á viðkvæma náttúru  Umferð
jókst með Game of Thrones  Paradís
Björgvin Skafti
Bjarnason
Tignarlegur Áhugi er fyrir því að Háifoss, 122
metra hár, verði með í friðlýsingartillögunni.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Ljósmyndarar Tugir þúsunda ferðmanna koma á ári hverju í Gjána, sem í haustlitunum er sérstaklega myndræn.
Gjáin Þessi fallega kvos eða dalur myndaðist fyrir þúsundum ára í hraungosi. Vatn og veðrátta hafa svo mótað svæðið á löngum tíma, en þar
má finna ýmsar fallegar hraunmyndanir og fallegan gróður, svo sem hvönnina sem skýtur víða upp kollinum þar sem nægur raki er í jörðu.
Gjáin í Þjórsárdal
Þjóðveldisbærinn
ÞJÓRSÁR-
DALUR
Hjálparfoss
Búrfells-
virkjun
Þjófafoss
Kortagrunnur:
OpenStreetMap
BÚ
RF
EL
L
Þjórsá
Gjáin
Stöng
Háifoss
Spre
ngi-
sand
ur