Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Blaðsíða 61

A f l a n d a m æ r a h é r u ð u m C l i o o g b ó k m e n n t a g y ð j a n n a
TMM 2013 · 2 61
Clíó stolið verkfærum frá bókmenntagyðjunum og öfugt. Þær vinna best
saman. Bókmenntagyðjurnar vildu fyrir löngu í sæng með Clíó, skrökva út
frá nokkrum slaufum í skúffum sagnfræðinnar svo að hún grettir sig, því
þær brengla sönnu raunveruna sem Clíó er heilög.
Við lifum í tíma sem fjötrar okkur, pínir og skilgreinir, um leið og tíminn
er mælikvarði sögunnar. Við vitum að rót sagnfræðinnar er í karlaheimi,
karlinn bjó alltaf í stóru landakorti og barðist við aðra mannapa og sagan
gekk út á að lýsa því. Kerlingarnar voru á heimavelli og við eldinn að láta
sig dreyma í rytmarunki og áttu þar þátt í að þylja og bulla. Hómer var
blindur og bundinn við sinn stað eins og konurnar. Sagnfræðingurinn æðir
á söfn að berjast við pappíra, en skáldið situr kósí heima, les bækur, skrifar
og gúglar. Það er dáldið eins og mynd og texti. Konur tylla frekar myndum í
fésbók, karlar setja frekar texta. Fyrir hausa sem múltituska virkar þetta best
því að þá vinna bæði heilahvelin saman. Ljóðrænn texti framkallar myndir
svo að vitund rennur úr orðastöðinni vinstra megin yfir í myndskynjandi
heilastöðvarnar hægra megin. Og fortíðin sem um er fjallað verður fyrir
vikið fyllri og heilli. Androgen ástand.
Clíó þolir ekki lygi
Það heitir níð og fjölmæli að ljúga um fólk og fyrirbæri sem tilheyrir heimi
raunveruleikans og Clíó vill ekki að slíkt sé selt sem sannleikur um fortíðina.
Þótt það heiti sögulegur skáldskapur. En hún verður að sætta sig við það,
því að fólkið nennir ekki að lesa þurr fræðirit hennar. Fimm sterkir stafir í
orðinu skáld gefa leyfi til að ljúga um fortíðina og allt sem er og hefur verið
til. Ekkert ver fólk fyrir skáldinu, þeirri slúðurkerlingu, dómstólar hvers tíma
og alvarleg fjölmæli um lifandi menn eru friðhelg ef verið er að skálda.
Brynhildur fagra sem Hallgrímur Helgason stal lífinu frá og útbullaði og
gerði að Herbjörgu var móðir bestu vinkonu bernsku minnar. Þá var hún gift
stjóra Hótel Borgar, og ég heillaðist svo af henni lítil, ekki síst sem sofandi-
frameftir-bjútíi með fögur gullhlöð á náttborðinu og heilan kassa af lítilli
kók á gólfinu. Auðvitað svíður mér að minning hennar sé skekkt og skæld.
Þótt bókin sé góð og Brynhildi hafi verið reist magnað minnismerki. Ekki
er nóg að breyta fornafni persónu til að skálda hana, nöfn foreldra hennar,
ömmu og afa eru líka hennar nöfn. Það þarf að búa til nýtt nafnagallerí til
að klanið sem blæs skáldskap inn haldi sóma sínum, svona Tangavík sem
ég er svo æfð í líkingalestri að skynja sem Typpaskoru og Einar Már Guð-
mundsson hannaði fyrir síðustu jól til að gera lifandi fyrirbærum skil. Það
er heiðarlegra. Hallgrímur gengur í spor Laxness sem útbullaði lifandi fólk
í Íslandsklukkunni, Jón Hreggviðsson og Hólmfastur Guðmundson eru
undir réttu nafni, enda bara þjófar, en allir vita að Arnas Arnæus er Árni
Magnússon handritasafnari. Hefðin leyfir þetta. Nokkrar aldir breyta engu
í huga Clíó og hún er sár. Mér þykir vænt um Hallgrím en þessi aðferð er of