Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Blaðsíða 90

M a g n ú s B j a r n a s o n
90 TMM 2013 · 2
miðað við síðasta matvælaverðsamanburð sem þá var til staðar.9 Þegar Svíar
gengu í ESB lækkaði matvara þar um 7% að meðaltali árið eftir aðild og hjá
Finnum lækkaði matvælaverð um 11%. Hins vegar var meðalverð matvæla á
Norðurlöndunum þremur sem eru í ESB, Danmörku, Finnlandi og Svíþjóð,
nálægt 20% lægra en á Íslandi á þeim tíma.
Öllum ofangreindum könnunum ber því saman um að matvara á Íslandi
ætti að lækka í verði á bilinu 7–25% við að ganga í ESB. Afgangurinn er
einfalt reikningsdæmi. Samkvæmt rannsókn Hagstofunnar á útgjöldum
heimilanna 2008–2010 (útgefin í desember 2011) er hlutfall matar og
drykkjar vöru 14,1% af heimilisútgjöldunum. 7% lækkun á matvöru táknar
því 1% hærri ráðstöfunartekjur og 25% lækkun táknar 3,5% hærri ráðstöf-
unartekjur. Ofangreindar rannsóknir á áhrifum aðildar að ESB á matarverð
eiga það þó sameiginlegt að þær notast við samanburðarverðlag og gengi síns
tíma. Úr því verður reynt að bæta hér neðanmáls.
Evrópskar kannanir á matvælaverði eru gerðar á þriggja ára fresti.
Tölurnar fyrir 2006 og 2009 eru í töflunum hér á bls. 88–89, en tölurnar fyrir
2012 eru ekki tilbúnar þegar þetta er ritað.10 Rétt er að benda á að tölurnar hér
eru reiknaðar á gengi evru hvers tíma. Árið 2006 er Ísland því líklega metið
heldur dýrara en ætti að vera vegna þess hve hátt gengi íslensku krónunnar
var fyrir efnahagshrunið 2008. Matarverð á Íslandi árið 2003 var svipað
og 2006, enda gengi krónu gagnvart evru svipað bæði árin. Árið 2006 var
verðlagið á Íslandi 64% yfir meðaltali ESB, en 63% árið 2003. Árið 2009, þar
sem verð matar og drykkjar á Íslandi reiknast ekki nema 4% yfir meðaltali
ESB, er hins vegar líklega metið talsvert of lágt vegna þess hve mikið krónan
féll fyrsta árið eftir hrunið. Auk þess voru verðhækkanir á matvælum fram-
leiddum á Íslandi ekki að fullu komnar út í verðlagið strax árið 2009 meðan
hráefnabirgðir „á gamla verðinu“ (innfluttur áburður, fóður, vélar, o.fl.)
voru að nýtast upp. Hinar óútkomnu tölur fyrir 2012 þarf þó að skoða með
fyrirvara um hvað sé rétt eða raunhæft gengi á íslenskri krónu m.t.t. að afla-
ndsgengi krónunnar er lægra en skráð gengi Seðlabanka Íslands. Miðað við
framreiknað verðlag má, með vissum fyrirvörum, áætla að matvælaverð á
Íslandi sé núna nálægt 10–15% hærra en meðaltalið innan ESB.
Rétt er að benda á að innlend landbúnaðarframleiðsla Íslendinga breyttist
ekki við hrunið þótt verðlagið breyttist – það var fjármálakerfið sem hrundi
en ekki framleiðslukerfi landsins – þannig að líklegt er að matvælaverð á
Íslandi verði talsvert yfir meðaltalinu í ESB þegar jafnvægi kemst á, en ekki
eins hátt og var rétt fyrir hrun mælt í evrum, þótt krónuverðið verði tals-
vert hærra vegna gengisfalls krónunnar. Fræðilega séð er hægt að rannsaka
hversu margar vinnustundir þarf til að kaupa mat á Íslandi og bera saman
við nokkur Evrópulönd. Slíkar vangaveltur munu þó ekki svara þeirri spurn-
ingu hversu mikið matur lækki við ESB-aðild, einfaldlega vegna þess hve
matarverð og launakjör eru mismunandi innan ESB og engin ástæða er til að