Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Blaðsíða 84

M a g n ú s B j a r n a s o n
84 TMM 2013 · 2
Íslendingum er einnig heimilt að stofna fyrirtæki í hvaða landi EES sem er
og EES-ríkisborgarar mega gera hið sama á Íslandi.
Frjálsir fjármagnsflutningar tákna að ekki má setja höft gegn inn- og
útflutn ingi fjármagns. EES-aðilar, bæði fyrirtæki og einstaklingar, mega
flytja fé og fjárfesta hvar sem er innan EES. Við efnahagshrunið 2008 hætti
Ísland að virða þessa reglu. Þegar þetta er ritað, fjórum árum síðar, hafa
íslensk stjórnvöld ekki enn úr því bætt.
Þjónustufrelsi þýðir að einstaklingar og fyrirtæki mega kaupa og selja
þjónustu hvar sem er innan EES á sömu forsendum og á við um þjónustu
selda af innlendum aðilum.
Dæmi um frjálsa vöruflutninga gæti t.d. verið: Íslendingur ferðast um
Evrópu og sér bíl framleiddan í Tékklandi á góðu verði. Honum er full-
heimilt að kaupa bílinn og flytja hann heim tollfrjálsan, enda borgi hann
af honum bifreiðagjöld og skatta skv. íslenskum reglum þegar bíllinn er
skráður á íslenskt númer. Skattamál, s.s. bifreiðagjöld, eru nefnilega ekki
samræmd, hvorki innan EES né ESB. En ef sami maður ætlar að taka með
sér lambakjöt sem hann keypti t.d. í Grikklandi eða í Finnlandi, þá gilda þar
um ekki lengur EES-reglurnar um frjálsan innflutning. Dæmi um frjálsa
för vinnuafls gæti t.d. verið Íslendingur sem fer til Þýskalands og opnar þar
skartgripaverslun, eða Pólverji sem ræður sig til starfa sem strætisvagnastjóri
í Reykjavík, eins og um heimamann væri að ræða. Dæmi um frjálsa fjár-
magnsflutninga gæti t.d. verið erlent fyrirtæki sem opnar útibú á Íslandi og
flytur til landsins nauðsynlegt fjármagn til að koma rekstrinum af stað, eða
t.d. íslenska útrásin, þar sem Íslendingar voru í óða önn að fjárfesta í Evrópu
og annars staðar. Dæmi um þjónustufrelsi gæti svo verið t.d. Ítali sem
hefur samband við íslenskt tryggingarfélag og vill kaupa sér brunatrygg-
ingu fyrir hús sitt sem hann býr í á Ítalíu. Það er ekkert sem bannar honum
slíkt, en tryggingin þarf að uppfylla ítalskar reglur um tryggingar sem gerir
söluaðilanum að vissu leyti erfitt fyrir ef hann er ekki með útibú á Ítalíu sem
sérhæfir sig í reglum landsins.
Skv. EES-reglum er ekkert því til fyrirstöðu að banki í einu EES-ríki
opni dótturfyrirtæki eða útibú í öðru EES-ríki að því tilskildu að reglum
fjármálaeftirlits sé fylgt, enda hefur það oft verið gert, t.d. Landsbankinn í
Lúxembúrg, Deutsche Bank í Belgíu og margir fleiri. Ástæða þess að ekki eru
erlendir bankar með útibú á Íslandi núna, með vísan til EES-reglna, er því
ekki sú að það sé bannað, heldur eru einfaldar viðskiptalegar ástæður fyrir
því, s.s. smæð markaðarins. Eigi að síður, alveg fram að efnahagshruninu
2008, notuðu margir Íslendingar sér reglur um frjálst flæði fjármagns innan
EES og tóku erlend lán, oft í gegnum íslenska banka sem milliliði. Þannig
notfærðu þeir sér lægri vexti erlendis. Eins voru margir erlendir aðilar sem
fjárfestu hérlendis í íslenskum skuldabréfum til að notfæra sér hærri vexti
hérlendis.