Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Blaðsíða 73

Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Blaðsíða 73
Vi ð s t a ð l e y s u t a k þ ú m i n n i TMM 2013 · 2 73 Og nú er sem í vitund skáldsins fari að leysast upp skil á milli þess Rúss- lands sem var og þess sem hann virðir fyrir sér á skrifandi stundu. Halldóri Laxness sýnist sem Rússland hafi bæði verið og sé nú bókmenntaútópía vegna þess mikla hlutverks einskonar veraldlegrar kirkju sem skáldskapur gegni í því landi og hafi gert að minnsta kosti allt frá dögum Púshkíns. Sú almenna lotning fyrir snilld þessa þjóðskálds Rússa sem Halldór kynnist á ferðum sínum verður honum staðfesting á því, að draumurinn um vald skáldskaparins yfir hugum manna hafi ræst. Einmitt í Moskvu árið 1937 þýðir Halldór Minnisvarða Púshkins á íslensku og birtir í Gerska ævintýrinu – en í því kallar skáldið ljóð sín minnisvarða „ei af höndum gjörðan“ sem rísa mun hærra en „Alexanders mikla blökk“ – og saman svífa þeir í þýðingunni, Púshkín og verðandi Nóbelsskáld Íslands, himinhátt ofar þessari sigursúlu rússnesks keisara sem og öllum öðrum mannvirkjum valdsins. Um þann sess sem Púshkín skipar í hjörtum Rússa skrifar Halldór mun innilegar en um pólitíska garpa tímans, Lenín og Stalín. Í þessari sovéthollu bók leggur hann áherslu á það að einmitt Púshkín hafi gert hann, sem þá þegar var vinur Sovétríkjanna, að vini Rússlands og Rússa.9 Heimanfenginn baggi Allt þetta tengist því hvernig Halldór Laxness ber saman líf og örlög Íslendinga og Rússa. Vitanlega gleymir hann því ekki hve ólík staða þess- ara þjóða er í heiminum, En finnur samt merkilegar hliðstæður: báðar þjóðir hafa tekið í arf fátækt og vanþróun sem þær þurfa að yfirstíga á sem skemmstum tíma. Og hann er sannfærður um að báðar þjóðir tengi í mjög sterkum mæli drauma sína um betra mannlíf við bókmenntir, við afreksverk skálda og rithöfunda. Þær útópísku vonir snúast ekki endilega um að útrýma öllum samfélags- meinsemdum og koma á fullkomnu réttlæti og jöfnuði. Þær tengja sig við drauma um mannleg samskipti sem bókmenntir ríkja yfir, um samfélag þar sem mikill rithöfundur er sem „guð og keisari“ (rússnesk formúla), þar sem ólíkustu einstaklingar lúta göfugu valdi skáldskaparins, hver með sínum hætti. Við rekumst oft á slíka hugsjón í skáldsögum og ritgerðum Halldórs Laxness. Og hún er einkar fyrirferðarmikil einmitt í þeim mikla sagnabálki sem Halldór vann að þegar hann dvaldi í Sovétríkjunum, Heimsljósi, en annað bindi þess verks var skrifað í Moskvu veturinn 1937–38. Við munum að Heimsljós segir frá alþýðuskáldinu Ólafi Kárasyni, munaðarleysingja og sveitarómaga sem frá bernsku er barinn, sveltur, hæddur og niðurlægður – en finnur snemma sína huggun og stoð í skáld- skap, bæði sínum eigin og ágætra fyrirrennara. Og þótt menn leggi sig fram við að hæða hann og fyrirlíta er þetta auma skáld samt einmitt sá sem allir þurfa á að halda. Einhver þarf að láta yrkja til stúlku, öðrum þarf að refsa,
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.