Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Blaðsíða 64

Þ ó r u n n E r l u o g Va l d i m a r s d ó t t i r
64 TMM 2013 · 2
og demographiu eða lýðfræði. Í þessu hugmyndahúsi eru virkilega spennandi
klassískar bækur sem ég las á sínum tíma eins og bækur Aries og snilldar-
verk Foucaults Saga geðveikinnar.
Önnur tímavíddin er sú hefðbundna og venjulega viðburðasaga sem
François Simiand kallaði histoire événementielle.
Þriðja tímavíddin er míkrósaga, sem skoðar fyrirbæri í þröngri tímavídd
til hlítar.
Í stóru verki eins og sagnfræðilegri ævisögu sýslar maður með þessar
víddir allar.
Músurnar og aðferðafræði minna sagnfræðirita
Mín kynslóð upplifði ekki aðeins einstaka blómstrandi nýsköpun í popp-
músík heldur líka í sagnfræðinni. Mig langaði að beita nýjum aðferðum
í íslenskri sagnfræði, nota ný meðul hversdagssögu og láta heimildir tala
á ferskan hátt. Ég var innblásin af þessari hversdagsnálgun í Sveitinni við
sundin. Sögu búskapar í Reykjavík, Sögufélag 1986 og í Snorra á Húsafelli,
Almenna bókafélagið 1989. Síðarnefnda bókin sló í gegn, hún seldist í meira
en átta þúsund eintökum og var tilnefnd til fyrstu íslensku bókmenntaverð-
launanna. Harður dómur Más Jónssonar, félaga míns, um seinni bókina í
TMM meiddi mig hins vegar svo mikið að ég gat ekki skrifað sagnfræði í
næstum áratug. Afréð ég því að hoppa yfir rafmagnsgirðinguna í vídd bók-
menntanna og freista þess að lifa þar. Sem tókst.
Svo fór ég smám saman að sinna sagnfræðinni aftur. Ég skrifaði helm-
inginn af Aldarsögu L.R. Sú bók hvarf að mestu. Sama gildir um Kristni á
Íslandi, þar sem ég skrifaði hálfa fjórðu bókina, nítjándu öldina. Hún var
greidd af Alþingi og því líka felubók sem enginn veit af og enginn les. Þar
reyndi ég að nálgast hversdagsleika trúariðkunar og skrifa skemmtilega, en
var bundin af því að vera leigupenni sitjandi endalausa fundi með alvar-
legum sagnfræðingum sem roðnuðu og þrútnuðu til skiptis undir endalausri
ritstjórn í stíl við opinberar skriftir í sænskum stíl. Ég fékk visst áfall þá
við að átta mig á því að sagnfræðingar tuttugustu aldar höfðu verið svo
vinstrisinnaðir að þeir létu sem kristni hefði ekki verið til í Íslandssögunni.
Kristnin er kjarni hugmyndasögu okkar í þúsund ár og ekkert minna. En
í þessari vinnu varð ég hugfangin af Matthíasi Jochumssyni, þjóðskáldi og
byltingarpresti, sem innleiddi hér frjálsa guðfræði, og má þakka það að 80%
þjóðarinnar trúir hér á sinn óræða frjálsa hátt, miklu hærra hlutfall en í
öðrum vestrænum löndum. Matti kenndi að Biblían væri ljóðabók en gott að
trúa samt. Um 1900 kom fyrsti sértrúarflokkurinn til landsins, KFUM, og
þeir drengir hópuðust í guðfræði eftir að H.Í. opnaði fleiri menntunarleiðir.
Þeir drógu kirkjuna inn í fornari credo aftur eftir 1950, en eftir situr samt í
þjóðinni leyfið sem Matthías gaf okkur til að trúa á eigin forsendum en ekki
bókstafsins og njóta arfs trúarmenningar okkar komplexalaust.