Tímarit Máls og menningar - 01.04.2019, Síða 129

U m S a g n i r U m B æ k U r
129
þau vinna að hópverkefni saman, en þá
á sér stað berskjöldunaraugnablik.
Daníel kemur heim til Gunnu og það er
allt í drasli, sem fer í taugarnar á
honum. Gunna útskýrir að hún hafi
ekki haft tíma til að taka til, hún hefur
verið önnum kafin vegna nýlegs skiln­
aðar og Daníel finnur til með henni.
Eins og þessi tilfinningalega opinberun
hafi ekki verið nóg, finnur Daníel klám­
blöð sem sýna konur drekka brjósta­
mjólk hver úr annarri í tímaritastafla og
þar með er berskjöldun Gunnu algjör.
Upp frá því eru þau vinir.
Þar sem Daníel forðast að opna fyrir
sínar tilfinningalegu flóðgáttir eru
svona augnablik, þar sem tengslamynd­
un á sér stað, afar sjaldgæf. Andleg bæl­
ing Daníels veldur því að hann dettur úr
sambandi við bæði sjálfan sig og annað
fólk. Það veldur svo því að hann dettur
úr sambandi við raunveruleikann. Eða
snýr baki við honum.
„damn fine cup of coffee“
Jónas Reynir er einkar lunkinn í því að
skrifa samtöl. Samtölin í bókum hans eru
raunsæ en hafa jafnframt skáldlega vigt,
þau afhjúpa iðulega innri mann persón­
anna. Það er ekki úr vegi að halda því
fram að samtölin séu „leikhæf“, stundum
minna þau frekar á samtöl úr leikhúsi
eða kvikmyndum en í skáldsögu.
Það er ekki um að villast að Jónas
Reynir er innblásinn af kvikmynda­
forminu, þetta sést greinilega á samtöl­
um en líka á strúktúr og sviðsetningu
sögunnar. Krossfiskar er tilraunakennd
skáldsaga og það má leita að hliðstæðum
í bókmenntaheiminum en það er jafnvel
nærtækara að skoða hana í samhengi
við tilraunakenndar kvikmyndir. Kvik­
myndahöfundar á borð við David
Lynch, Luis Buñuel og jafnvel Yorgos
Lanthimos koma upp í hugann, leik­
stjórar sem eru þekktir fyrir að fara
ótroðnar slóðir í frásagnarmáta sínum
en eru líka meðvitaðir um hefðir miðils­
ins og frásagnarformgerð. Þess vegna
eru myndir þeirra spennandi, drama­
tískar og áhugaverðar þrátt fyrir að þær
séu oft óraunsæjar og órökréttar.
Með því að beita ákveðinni lýsingu,
innrömmun eða hljóðmynd geturðu
leikið á tilfinningar áhorfenda sem eru
læsir á tungumál kvikmyndanna.
Áhorfendur skilja til dæmis muninn á
ástarsenu og hryllingssenu en með
nokkrum vel völdum brögðum er hæg­
lega hægt að gera ástarsenu hryllilega
eða hryllingssenu rómantíska og þar
með hrista upp í áhorfendum.
Í kaflanum „Þorp“ er Daníel staddur í
þorpi sem minnir um margt á bæinn
Twin Peaks úr samnefndri sjónvarps­
þáttaröð eftir David Lynch. Þarna búa
skógarhöggsmenn, fólk hangir á veit­
ingahúsum drekkandi kaffi og draum­
kennd stemning svífur yfir vötnum.
Twin Peaks er gerð í stíl sápuóper­
unnar, þar sem allt er mjög kunnuglegt
á yfirborðinu þótt sagan sé virkilega
óhefðbundin. Þess vegna höfðar Twin
Peaks til mjög breiðs áhorfendahóps,
líka þeirra sem kunna ekki endilega að
meta listræna tilraunastarfsemi, því þótt
áhorfandinn sé kannski sviptur rök­
réttri framvindu er hann ekki svikinn
um þá tilfinningalegu upplifun sem
hann sækist eftir þegar hann horfir á
dramatískt sjónvarpsefni.
Það er eitthvað svipað uppi á teningn­
um í Krossfiskum, það er brugðið á leik
með hefðir skáldskaparins og þær nýttar
með óhefðbundnum hætti. Þarna birtist
undarlegur bræðingur af mótsagna­
kenndum minnum og þótt lesendur geti
ekki gert sér vonir um að botna í öllu
sem á sér stað eru tilfinningalegar upp­
lifanir af spennu, gríni og drama enn til
staðar. Lestrarupplifunin er því afar
mögnuð.