Skessuhorn - 17.06.2015, Síða 38

MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 201538
Ragnhildur Benjamínsdóttir
1883-1958
Hallkelsstaðir, Stóri-Ás, Kalmanstunga og víðar
Ég kalla hana Rönku. Í uppvexti
mínum var hún eitt af því sjálfsagða
og óbreytanlega og mér þótti vænt
um hana. Ranka giftist ekki og eign-
aðist ekki börn. Hún vann öðrum
alla æfi og gerði ekki víðreist. Hún
var alla æfi í uppsveitum Borgar-
fjarðar, lengst af í Hvítársíðu.
Ranka fæddist að Hallkelsstöð-
um, dóttir hjónanna Benjamíns
Jónssonar og Nikhildar Erlings-
dóttur. Hún ólst upp á rótgrónu
heimili foreldra sinna og vandist í
æsku öllum venjulegum bústörfum
úti við og innanbæjar. Ung sat hún
yfir ánum meðan haft var í kvíum,
hún lærði að mjólka bæði ær og kýr
og þótti góður smali. Hún var talin
góður sláttumaður þegar slegið var
með orfi og ljá og rakaði og hjálp-
aði til í heybandi. Hún lærði líka að
breyta ull í fat og mjólk í mat.
Ég veit ekki hvar Ranka var í
vistum framan af, en hún var einn
til tvo vetur í Reykjavík og lærði
þar karlmannafatasaum. Árið 1913
kom hún að Kalmanstungu og var
þar uns yfir lauk. Þegar hún kom
þangað bjuggu þar afi minn og
amma, Ólafur Stefánsson og Sess-
elja Jónsdóttir. Frá árinu 1930 var
hún þar á heimili foreldra minna,
Kristófers Ólafssonar og Lísbetar
Zimsen.
Ranka hirti kýrnar, gaf þeim og
mjólkaði og vann úr mjólkinni.
Hún bjó til besta skyr sem ég hef
smakkað og bakaði líka rúgbrauðin
sem voru sælgæti. Fjallagrös voru
alltaf til í Kalmanstungu. Ranka var
alveg sjálfsögð í allar grasaferðir,
alltaf var farið á hestum og henni
fannst það vera bestu skemmti-
ferðir. Hún fór líka með okkur til
berja.
Ranka vann alltaf svolítið af ull
heima, kembdi og spann og prjón-
aði aðallega vettlinga og sokka.
Hún kunni líka að vefa. Hún hafði
gaman af að lesa, bæði sögur og
þjóðlegan fróðleik og átti fáein-
ar bækur. Hún átti kommóðu og
koffort og hægindastól fékk hún í
vinnuhjúaverðlaun, í annað skipti
fékk hún silfurskeið og síðar gauks-
klukku og svo átti hún hnakk.
Ranka var alla tíð heilsugóð. En
svo komu mislingar á bæinn og úr
þeim andaðist hún heima í rúminu
sínu, 12. júlí 1958.
Ranka var áreiðanleg og vönduð
manneskja, ég vissi aldrei til að hún
ætti nokkurn óvin.
Ragnheiður Kristófersdóttir.
Umfjöllun um Ragnhildi er hluti
sýningarinnar Gleym þeim ei sem nú
stendur yfir í Safnahúsi Borgfirðinga
í Borgarnesi.
Ragnhildur Benjamínsdóttir.
Bærinn í Kalmanstungu og fjölskyldan.
Ingveldur Hrómundsdóttir var
fædd í Skíðsholtakoti í Hraunhreppi
1862, dóttir hjónanna Hrómundar
Péturssonar og Sigríðar Pálsdótt-
ur. Hún átti aðeins eina eldri systur
sem hét Margrét og hún fór til Am-
eríku um þrítugt. Þær ólust upp við
þröngan efnahag og mikla vinnu.
Fermingarundirbúningur var eina
formlega menntunin en Ingveldur
var hins vegar vel heima í öllum bú-
störfum. Tæplega þrítug réðst hún
að Tröð þar sem bjuggu þá Sigurður
Brandsson hreppstjóri og kona hans
Valgerður, fólk sem Ingveldur átti
eftir að bindast vináttuböndum fyr-
ir lífstíð. Um aldamótin 1900 hafði
hún komið sér upp búfjárstofni og
festi sér til ábúðar smábýlið Land-
brot. Síðar flutti hún að Hauka-
tungu þar sem hún byggði hús og
bjó með ær og kýr. Ingveldur var
dugnaðarkona, nákvæm og nostur-
söm. Hún var hjartahlý og liðsinnti
fólki sem átt hafði erfitt.
Ingveldur tók unga stúlku í fóst-
ur, Kristínu Kjartansdóttur. Hún var
dóttir Kjartans Eggertssonar og Þór-
dísar Jónsdóttur sem voru vinnufólk
í Tröð, en varð eftir í skjóli Ingveld-
ar þegar þau fóru þaðan 1902. Krist-
ín fylgdi henni í Landbrot ásamt
fjögurra ára gömlum dreng, Sigurði
Pálssyni barnabarni Sigurðar í Tröð.
Sigurður yngri hélt alla tíð tryggð
við Ingveldi. Ennfremur ólst upp hjá
henni stúlka sem hét Ásthildur Guð-
mundsdóttir. Dóttir Kristínar Kjart-
ansdóttur er Ingveldur Gestsdóttir á
Kaldárbakka í Kolbeinsstaðahreppi.
Ingveldur eldri var fljótlega kölluð
Abba vegna þess að Ingveldur litla
var að reyna að segja nafnið henn-
ar en tókst ekki betur til. Hún á fal-
legar minningar um Öbbu. Eitt sinn
þegar Ingveldur var lítil fór Kristín
mamma hennar af bæ ásamt tveimur
öðrum konum. Telpuna langað með
og fór að orga. Þá bauð Abba henni
með sér yfir í Skjólhvamm sem er
jaðri Eldborgarhrauns. Þetta var
góð samverustund. Abba var með
hest, teymdi hann í hvamminn sem
var langur spotti og lét barnið sitja
á hestinum. Sjálf gekk hún, líka til
baka, en þá fékk Ingveldur yngri að
ríða hestinum sjálf. Þetta hefur lík-
ast til verið 1931. Ferðin í hvamm-
inn sefaði óánægju stúlkunnar og lét
henni líða vel.
Þegar Ingveldur Hrómundsdótt-
ir eltist lét hún Kristínu fósturdótt-
ur sinni og tengdasyni sínum Gesti
L. Fjeldsted eftir jörðina. Hún lést
í skjóli þeirra í Haukatungu árið
1954.
Guðrún Jónsdóttir skráði.
Umfjöllun um Ingveldi er hluti
sýningarinnar Gleym þeim ei sem nú
stendur yfir í Safnahúsi Borgfirðinga
í Borgarnesi.
Heimilir: Ingveldur Gestsdóttir o.fl.
Ingveldur Hrómundsdóttir
1862-1954
Skíðsholtakot, Kolbeinsstaðir, Landbrot, Tröð, Haukatunga
Ingveldur Hrómundsdóttir lengst til hægri. Með henni á myndinni eru Stefanía
Gissurardóttir, Sigurður Pálsson og elstu synir þeirra Páll og Ólafur.
Bærinn í Haukatungu, Austurbær, sem Ingveldur Hrómundsdóttir byggði.
Þær settu svip á samtíð sína
Opnunartími
Fimmtudag & föstudag 11:00 - 22:00
Laugardag & sunnudag 11:00 - 18:00
Mánudag, þriðjudag & miðvikudag 11:00 - 18:00
Kaffi, kakó, heimabakaðar
kökur, brauð og bakkelsi
Kirkjubraut 2 við Akratorg
Sími 431-5100
Líkaðu við okkur á facebook