Heimsmynd - 01.04.1990, Síða 40

Diplómatískur tvígengishreyfill:
Raisa, félagi eiginkona, „hershöfðinginn minn“. Hér eru Gorbaæðið í algleymingi.----
þau að stíga um borð í flugvél eftir fundinn í Höfða. Heimsókn til Bonn í júní 1989.
7þjóðfélagi, þar sem maður get-
ur séð ungan mann á frama-
—braut snýta sér í pilsfald konu
sinnar, þykir Raisa Gorbatséva
■ jafnvel meiri ógnun við þjóðfé-
lagið en perestrojkan. Konur
flestra sovétleiðtoga hafa hing-
að til verið ósýnilegar þangað
til þær fleygja sér társtokknar á
líkbörur bónda síns. Þá kemur
þessi berorða og hispurslausa
Raisa, nýtir sér tækifæri til að
halda fyrirlestra um menningu í
sjónvarpinu - og er í nýjum
—— klæðnaði í hvert skipti sem hún
kemur fram.
„Við konurnar veitum ýmsu athygli
sem þið karlanir sjáið ekki,“ skrifar sov-
éskur borgari og notfærir sér nýfengið
frelsi. „Hún skiptir um föt nokkrum
sinnum á dag, meðan við höfum ekki
einu sinni efni á að kaupa okkur kjól af
einföldustu gerð. Hvaðan koma pening-
arnir til að borga fyrir allt þetta?“ Blað
Arkady Vaxbergs fær bréf af þessu tagi í
tugatali og segir: „Maðurinn á götunni
fellst á að nærveru hennar sé krafist á
ferðalögum erlendis, en enginn skilur
hvers vegna í andskotanum hún ætti sí-
fellt að vera á hælum hans á innanlands-
ferðalögum.“
Hún gerði allt vitlaust með því að fara
um borð í kjarnorkukafbát í Múrmansk.
Samkvæmt rússneskri þjóðsögu steig
keisaraynja eitt sinn um borð í beitiskip
og það sökk í næstu ferð sinni. Sam-
kvæmt heimildum í Pentagon var kafbát-
urinn tekinn úr notkun.
Upp á síðkastið hefur hún reynt að fá
á sig mýkri mynd í almenningsálitinu.
Hún sætti ásökunum fyrir að borða með
Estée Lauder í Bandaríkjaheimsókninni
og óviðeigandi vinahót við Yves Saint
Laurent í París, sem gaf henni silkiprent-
sjal, svo hún hætti við áætlaða heimsókn
til Valentínós í Róm en var þess í stað
viðstödd opnun sýningarinnar Perestr-
ojka í framkvœmd. Eftir að hafa sætt
harkalegri gagnrýni fyrir að hafa farið
pelsklædd til jarðskjálftasvæðanna í Ar-
meníu, þar sem fólk átti yfirleitt engar
yfirhafnir, gætti hún þess að vera í mjög
einfaldri kápu þegar hún flaug til Mess-
ína á Sikiley sem varð fyrir jarðskjálftum
fyrir nærri 20 árum. Þar baðaði hún sig í
ljósi sjónvarpsmyndavélanna, hélt stutta
og snjalla lofræðu um menningu íbú-
anna, tók stjórnina í sínar hendur þegar
forráðamenn ætluðu að slíta samkom-
unni áður en hún hafði komið gjöfum
sínum á framfæri og hvarf síðan á brott
með glæsibrag þjóðhöfðingja í svartri
ZIL límúsínu með tvær þyrlur svífandi
fyrir ofan. Einn frammámanna staðarins
blístraði af undrun: „Ég held það sé hún
sem er capó (höfuðpaurinn) - ég meina
Raisa, ekki Mikhail."
Mikhail og Raisa eru engan veginn
ókunnug Vesturlöndum. Fyrstu ferðina
fóru þau til Frakklands 1966, rúmlega
þrítug. Aður en Gorbatséff komst til
valda höfðu þau farið saman einar fimm
eða sex ferðir vestur á bóginn. Skömmu
eftir að Gorbatséff varð flokksforingi á
Stavrópol-svæðinu fékk hann sæti í lítilli
sendinefnd sem heimsótti ítalska Komm-
únistaflokkinn, var þriðji í virðingarröð-
inni í nefndinni. Þau heimsóttu hvíldar-
og hressingarheimili nærri Palermó á
Sikiley, sem raunar var heilt þorp rekið
af samvinnufélögum sósíalista og komm-
únista í Bologna. Þar busluðu þau í sjón-
um í viku og skröfuðu og skeggræddu
við félagana. ítölsk menning og þessi
einkennilegi Kommúnistaflokkur höfðu
djúp áhrif á þau. Fjölræðið og fjölhyggj-
an í Kommúnistaflokknum og óformleg
og hispurslaus samskipti forystumanna
og óbreyttra liðsmanna vöktu undrun.
Adalberto Minucci, þá foringi kommún-
ista í Tóríno, segist strax hafa séð að
Gorbatséff hjónin hafi verið frábrugðin
hinum venjulega sovétskriffinni og pólit-
íska frammámanni. „Hann var líflegur
þótt hann væri varkár“ og varaðist alla
gagnrýni á sovéska Kommúnistaflokk-
inn.
Ferð Gorbatséffs til Vestur-Þýska-
lands 1975 er talin hafa haft veruleg og
varanleg áhrif á hann. Við heimkomuna
talaði hann af eldmóði og hrifningu við
gamlan skólafélaga sinn, Dmitri Golov-
anov, um „Þýskaland, hversu auðugt,
viðkunnanlegt og siðmenntað land það
væri.“
Heimsókn Gorbatséffs til Margrétar
Thatcher var kannski fyrsti landvinning-
ur hans á Vesturlöndum og kann að hafa
haft áhrif á það sem síðar gerðist. Járn-
frúin hafði þá skarpskyggni til að bera að
veðja á Gorbatséff sem líklegasta arftaka
hrörnandi elliglapræðisins í sovéska
Kommúnistaflokknum og bjóða honum
til London þremur mánuðum áður en
hann varð aðalritari flokksins. „Alveg
frá upphafi fann ég að ég átti mjög auð-
velt með að eiga fjörugar og líflegar sam-
ræður og orðasennur við Gorbatséff án
þess að hvorugt okkar gæfi eftir um
þumlung,“ sagði Thatcher síðar. Henni
fannst unun að deila með sleggju og exi
við þennan mann. Hann þurfti ekki
minnismiða, skýrslur, ágrip eða jafnvel
ráðgjafa. Hún uppgötvaði að hann var
reiðubúinn að draga viðurkennda stefnu
og afstöðu fullkomlega í efa. En jafnvel
drottning vestursins var ekki undir það
búin hvaða stefnu viðræður þeirra
mundu taka.
Hvernig ætti að dreifa ákvarðanatöku
- það var umræðuefni þeirra við fyrsta
málsverðinn í Chequers. Án vafa var
Gorbatséff að sækjast eftir að leiða fram
reynslu járnfrúarinnar í þessu efni. Hann
reyndi að fá fram hvernig ætti að draga
úr miðstýringu og spurði einnig í þaula
um reynslu Breta af því að gefa nýlend-
um sínum sjálfstjórn, leysa upp heims-
40 HEIMSMYND