Ársrit um starfsendurhæfingu - 2011, Blaðsíða 61

61www.virk.is
ATVINNULÍF
orsakir þeirra liggja í vinnuumhverfinu.
Meðal þess sem nefnt hefur verið eru
miklar kröfur, álag og aukið vinnuframlag.
Streita er talin vera ein algengasta orsök
heilbrigðisvandamála á vinnustöðum í
dag og rekja má um 25% veikindafjarvista
ár hvert í Evrópu til óþæginda af
vinnutengdum geð- og streitu einkennum
(Cox, Griffith og Gonzales, 2000) Samspil
við vinnumarkaðinn virðist því eiga sinn
þátt í aukinni vanlíðan hjá fólki í vinnu.
Aðlögun á vinnustað vegna
andlegra kvilla
Með auknum fjölda veikindadaga aukast
líkur á að starfsmaður hverfi alfarið af
vinnumarkaði. Þegar það gerist getur það
haft í för með sér alvarlegar afleiðingar
fyrir heilsu starfsmannsins og verulegan
kostnað fyrir samfélagið. Vinnan er mjög
mikilvæg fyrir geðheilsuna og getur haft
mikil áhrif á bata eftir andleg veikindi.
Atvinnuþátttaka getur fækkað einkennum
geðrænna kvilla og minnkað þörf á
geðheilbrigðisþjónustu (Drake, McHugo,
Bebout, Becker, Harris, Bond og Quimby,
1999). Langvarandi atvinnuleysi hefur
aftur á móti neikvæð áhrif á geðheilsu og
getur leitt til ýmissa félagslegra vandmála
hjá þeim sem glíma við geðræn veikindi,
s.s. félagslegrar einangrunar og aukinna
skulda. Það er því til mikils að vinna að
aðstoða fólk við að halda starfi sínu.

Mikilvægt er fyrir atvinnurekendur að
skipuleggja vinnuumhverfi þannig að það
stuðli að góðri geðheilsu starfsmanna,
t.d. með hæfilegu vinnuálagi, verkefnum
sem samræmast getu starfsmanna,
hvatningu og umbun fyrir vel unnin störf
og góðum samskiptum á vinnustaðun-
um. Ef starfsmenn upplifa andlega
vanlíðan og detta úr vinnu til skemmri
eða lengri tíma er mikilvægt að skoða vel
hvaða þætti í vinnunni sé hægt að aðlaga
til að auðvelda eða flýta endurkomu
starfsmannsins til vinnu.
Árangur starfsendurhæfingar er bestur
ef hún fer fram í nánum tengslum við
vinnustaðinn. Í stað þess að endurhæfa
fólk svo það komist aftur til vinnu er
vinnan hluti af endurhæfingarferlinu
og með því hefur árangur náðst fyrr
og betur en endurhæfing sem ekki er
tengd vinnustaðnum (Loveland, Driscoll
og Boyle, 2007). Það hefur sýnt sig að
góð samskipti á milli starfsmanns og
yfirmanns á meðan á veikindum stendur,
greinargóð áætlun um endurkomu til
vinnu og boð um vinnuaðlögun eru þættir
sem styðja vel við starfsenduhæfinguna
og auka líkur á að hún heppnist (Tompa,
2008). Mikilvægt er að taka tillit til
ólíkrar vinnufærni fólks og stuðla að því
að einstaklingar með minna úthald eða
færni haldist á vinnumarkaði og komi
aftur til starfa eftir veikndi. Eftir andleg
veikindi getur tekið tíma að ná upp fullu
vinnuþreki og til að koma til móts við það er
gott, ef hægt er, að skipuleggja vinnunna
þannig að viðkomandi fái lengri eða fleiri
hlé, sé með sveigjanlegan vinnutíma, hafi
möguleika á að vinna heima að hluta til
eða geti byrjað í hlutastarfi.
Geðröskun veldur truflun í hugsun og/
eða hegðun fólks og getur gert það að
verkum að einstaklingur getur ekki tekist
á við kröfur og venjur í daglegu lífi. Það
leiðir til þess að ákveðnir þættir vinnu
reynast erfiðari en aðrir. Meðal þess
sem oft reynist erfitt er að hafa skipulag
á hlutum, að halda athygli, að takast á
við álag, minnið skerðist, samskipti verða
erfiðari og mætingar geta verið stopular.
Í starfsendurhæfingu má vinna með alla
þessa þætti á markvissan hátt inni á
vinnustaðnum og hér verða nefnd nokkur
dæmi um hvernig. Ef einstaklingur á
erfitt með skipulag er gott að þjálfa hann í
notkun verkefnalista þar sem hann skráir
verkefni dagsins/vikunnar og hakar svo
Vantar mynd af Sveinu Berglindi