Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Qupperneq 79

landi þar sem ályktað var að matarsóun innan spítalans stafaði
að miklu leyti af takmarkaðri neyslu sjúklinga (van Bokhorst-
de van der Schueren o.fl., 2012).
Í ljósi niðurstaðna könnunarinnar á Eir er mikilvægt að
greina þarfir hverrar deildar fyrir sig og horfa á þarfir einstak-
linganna í stað þess að horfa á allar deildir og allt heimilisfólk
undir sömu formerkjum. huga þarf að þörfum einstaklinganna
sem þar búa í ljósi heilsu þeirra og aldurs ásamt andlegri og
félagslegri líðan (Carrier o.fl., 2009). gagnlegt væri að gera
þarfagreiningu á hverri deild fyrir sig og nýta niðurstöðurnar
sem grundvöll að aðgerðum gegn matarsóun, svo sem hvaða
matur hentar íbúum best og hvernig matur er borinn fram á
deildinni.
nýtt næringarráð hefur þegar verið stofnað innan Eirar sem
hyggst fara yfir alla þætti matar- og næringarástands íbúanna
því þannig er hægt að greina hvort hægt er að knýja fram breyt-
ingar sem geta stuðlað að því að meira verði borðað en áður.
gæti það orðið til þess að minni sóun ætti sér stað, en einnig
þarf að huga að hversu mikið er skammtað á diska og hvort
settur sé á diska matur sem sumir borða hreinlega ekki og fer
því beint í ruslið. Mikilvægt er að huga að sjónarmiðum hvers
og eins, þannig er hægt að ýta undir ánægju íbúa, stuðla að því
að þeir nærist betur og minnka þar með mat sem fer í ruslið
(Carrier o.fl., 2009; Evans og Crogan, 2005).
framreiðsla matarins getur skipt máli (Carrier o.fl., 2009)
og benda niðurstöður könnunar okkar til þess að skoða mætti
hvernig maturinn er framreiddur og hvernig heimilismönnum
líst hreinlega á matinn á íslensum hjúkrunarheimilum. Matur
hefur breyst í gegnum tíðina og þeir heimilismenn sem búa á
hjúkrunarheimilum landsins geta verið vanir annars konar mat
en borinn er fram innan stofnunarinnar. Því skiptir þeirra sýn
mestu máli og getur breytt miklu hvað varðar sóun. Eins væri
gott að fá meiri innsýn í skoðanir starfsmanna á matnum og
þannig athuga hvort skekkja gæti verið á milli deilda. Mismun-
andi hættir eru á hverri deild fyrir sig og mismunandi hve mikill
matur er pantaður á hverri deild burtséð frá fjölda íbúa. Skoða
ætti hvort tenging er á milli matarsóunar innan hjúkrunar-
heimila og venjanna á hverri deild og hvaða þættir það eru sem
einkum ráða því hvort og hvernig matur nýtist.
Skilaboð til hjúkrunarfræðinga
á hjúkrunarheimilum
hjúkrunarfræðingar eru í forsvari fyrir og stýra rekstri og þjón-
ustu hjúkrunarheimila. Það er því hlutverk þeirra og á ábyrgð
þeirra, ásamt samstarfsfólki, að stuðla að umbótum þegar
kemur að matarsóun á hjúkrunarheimilum. Efni þessarar
greinar gefur vísbendingar sem nýst geta almennt á hjúkrunar-
heimilum á Íslandi og viljum við með henni hvetja hjúkrunar-
fræðinga og samstarfsfólk þeirra til að:
• huga betur að samráði þeirra sem sinna beint hjúkrun
heimilismanna og þeirra sem kaupa mat og matreiða
• huga að einstaklingsþörfum heimilismanna hvað heilsu
þeirra, dagsform og matarlyst varðar
• bjóða fleiri kosti í fæðuvali, meira af heitum mat og ávöxt -
um á kostnað sætmetis
• vekja athygli nemenda í heilbrigðisgreinum á mikilvægi
næringar aldraðra og nýtingu fæðu og þar með fjár-
muna á hjúkrunarheimilum
• standa að og taka þátt í rannsóknum á matarsóun á hjúkr -
unarheimilum á Íslandi, ástæðum hennar og áhrif um og
hvernig draga má úr henni.
Heimildir
aDEME (2016, maí). Food losses and waste — Inventory and management at
each stage in the food chain. Executive summary. Sótt 15. nóvember 2017 á
http://www.ademe.fr/sites/default/files/assets/documents/food-losses-
waste-inventory-management-2016-summary.
anderson, S. (2013). What are medical reasons for loss of appetite in the elderly?
Sótt 19. apríl 2017 á http://www.livestrong.com/article/283166-what-are-
medical-reasons-for-loss-of-appetite-in-the-elderly/.
Bell, C.L., Lee, a.S., og Tamura, B.k. (2015). Malnutrition in the nursing
home. Curr Opin Clin Nutr Metab Care, 18(1), 17–23.
Carrier, n., West, g.E., og Ouellet, D. (2009). Dining experience, food services
and staffing are associated with quality of life in elderly nursing home resi-
dents. The Journal of Nutrition, Health & Aging, 13(6), 565–570.
Cereda, E., Pedrolli, C., klersy, C., Bonardi, C., Quarleri, L., Cappello, S., o.fl.
(2016). nutritional status in older persons according to healthcare setting:
a systematic review and meta-analysis of prevalence data using Mna.
Clinical Nutrition, 35(6), 1282–1290; doi.org/10.1016/j.clnu.2016.03.008.
Embætti landlæknis (2016, júní). Aldraðir á hjúkrunar- og dvalarheimilum.
Sótt 7. maí 2017 á http://www.landlaeknir.is/servlet/file/store93/item297
51/Talnabrunnur_juni_2016.pdf.
Evans, B.C., og Crogan, n.L. (2005). using the foodEx-LTC to assess institu-
tional food service practices through nursing home residents’ perspectives
on nutrition care. The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences
and Medical Sciences, 60(1), 125-128.
farr-Wharton, g., foth, M., og Choi, j. h. (2014). identifying factors that pro-
mote consumer behaviours causing expired domestic food waste. Journal
of Consumer Behaviour, 13(6), 393–402; doi:10.1002/cb.14884.
guðmundur B. ingvarsson ( 2017, mars). rannsókn á matarsóun Íslendinga.
Neytendablaðið, 17–18.
hagstofa Íslands (2016). Mannfjöldaspá 2016–2065. Sótt 15. júlí 2018 á
https://www.hagstofa.is/utgafur/frettasafn/mannfjoldi/mannfjoldaspa-
2016-2065/.
hirose, T., hasegawa, j., izawa, S., Enoki, h., Suzuki, Y., og kuzuya, M. (2014).
accumulation of geriatric conditions is associated with poor nutritional
status in dependent older people living in the community and in nursing
homes. Geriatrics Gerontology International,14, 198–205.
kaiser, M.j., Bauer, j.M., rämsch, C., uter, W., guigoz, Y., Cederholm, T., og
Tsai, a.C. (2010). frequency of malnutrition in older adults: a multina-
tional perspective using the mini nutritional assessment. Journal of the
American Geriatrics Society, 58(9), 1734–1738.
Löwik, M.r., van den Berg, h., Schrijver, j., Odink, j., Wedel, M., og Van hou-
ten, P. (1992). Marginal nutritional status among institutionalized elderly
women as compared to those living more independently (Dutch nutrition
Surveillance System). Journal of the American College of Nutrition, 11(6),
673–681.
Matarsóun (e.d.). Hvað er matarsóun? Sótt 18.apríl 2017 á http://www.mat-
arsoun.is/default.aspx?pageid=26d48a16-0248-11e6-b096-00505695691b.
Mathey, M.f.a., Siebelink, E., de graaf, C., og Van Staveren, W.a. (2001). fla-
vor enhancement of food improves dietary intake and nutritional status
of elderly nursing home residents. The Journals of Gerontology Series A:
Biological Sciences and Medical Sciences, 56(4), M200-M205.
umhverfisstofnun (2016, nóvember). Food Waste in Iceland: Methodological
Report. reykjavík: umhverfisstofnun.
van Bokhorst-de van der Schueren, M.a., roosemalen, M.M., Weijs, P.j., og
Langius, j.a. (2012). high waste contributes to low food intake in hospi -
talized patients. Nutrition in Clinical Practice, 27(2), 274–280.
matarsóun á hjúkrunarheimilum
tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 95. árg. 2019 79