Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 26

26 TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA
Munnheilsa aldraðra
Einkennin geta verið óeðlileg blæðing í munni, verkur eða
dofi, stöðug tilfinning um að eitthvað sé fast í hálsinum,
erfðiðleikar við að tyggja, breytingar á röddinni og eyrna-
verkur. Meðferð getur verið skurðaðgerð, geislameðferð
eða lyfjameðferð og er einstaklingsbundin (Tabloski,
2014).
Hlutverk hjúkrunarfræðinga
Skimun hjúkrunarfræðinga á munnheilsu skjólstæðinga
sinna er mikilvæg til að hægt sé að sinna þörfum þeirra,
annaðhvort að viðhalda munnheilsu eða betrumbæta
hana. (Coker o.fl., 2013). Oft er á reiki hver ber ábyrgð á
að viðunandi munnhreinsun fari fram á hjúkrunarheim-
ilum. Hjúkrunarfræðingar telja að umönnunaraðilar
framkvæmi verkin og svo virðist sem þá skorti innsæi
í sína ábyrgð. Það er á ábyrgð hjukrunarfræðinga að
skipuleggja hjúkrunarmeðferð og fylgja eftir að hún
sé framkvæmd og þar með að fræða og leiðbeina að-
stoðarfólki. Hjúkrunarfræðingar þurfa aðleggja áherslu
á mikilvægi munnhreinsunar en oft virðist munnheilsa
skjólstæðinga ekki vera áhersluatriði fyrr en vandamál
steðja að (Sonde o.fl., 2011). Meirihluti allra heilbrigðis-
starfsmanna hefur ekki fengið sérstaka fræðslu um hvernig
á að sinna almennri munnhreinsun (RNAO, 2008) og því
mikilvægt að auka þekkingu starfsmanna. Til að fræða
samstarfsmenn og aðstoðarfólk er hægt að nálgast mikið
af fræðsluefni, bæði myndbönd og greinar, á vef Embættis
landlæknis um tannvernd (Embætti landlæknis, 2016)
og vef Tannverndarráðs (Tannverndarráð, e.d.). Auk þess
hafa viðhorf heilbrigðisstarfsmanna og aðstoðarfólks
mikil áhrif á það hvernig munnhreinsun er sinnt og því er
mikilvægt að vera meðvitaður um sínar eigin hugmyndir
um mikilvægi munnheilsu. Munnhreinsun skjólstæðinga
virðist ekki vera eftirsóknarvert verk og bendir það til að
við álítum munnholið persónulegan stað á líkamanum
og að heilbrigðisstarfsfólki finnist að það sé að fara yfir
ákveðinn þröskuld gagnvart skjólstæðing sínum. Einnig
virðist vera að munnhreinsun sé ekki talin eins mikilvæg
og aðrir þættir í umönnun skjólstæðinga (RNAO, 2008).
Tímaskortur og álag er daglegt brauð og það getur tekið
tíma og reynt á þolrifin að aðstoða einstakling sem er
hægur og skilur ekki til fulls hvað er í gangi. Starfsfólk
á það þá til að grípa fram fyrir hendur skjólstæðingsins
og klára verkið fyrir hann og þar með draga enn fremur
úr hæfni hans til að sinna verkinu. Viðnám og mótþrói
skjólstæðingsins, sem oft er vegna skorts á vitsmunalegri
færni, getur valdið því að umönnunaraðilar gefast upp á
verkinu og það leiðir til enn verri munnheilsu og þar með
líðanar (Sonde o.fl., 2011).
Lokaorð
Áhuga á munnheilsu skjólstæðinga virðist vera ábóta-
vant í heilbrigðiskerfinu. Oft eiga skjólstæðingarnir við
brýn og alvarleg veikindi að stríða sem taka athyglina frá
munnheilsu en slæm munnheilsa getur haft gríðarlega
áhrif á lífsánægju fólks. Með auknum fjölda aldraðra á
komandi árum, sem hafa eigin tennur með fjölbreytilegum
viðgerðum, er mikilvægt að huga að munnheilsu og ætti
hún að vera sjálfsagður hlutur í heildrænni hjúkrun. Þar
eru hjúkrunarfræðingar í lykilstöðu við að halda málefninu
á lofti með því t.d. að framkvæma munnhreinsun, mat á
munnheilsu með viðurkenndum matstækjum, fræðslu og
stuðningi við skjólstæðinga og ekki síður starfsfólk og fá
sérfræðiálit tannlæknis þegar þörf er á.
HEIMILDASKRÁ
Barnes, C. M. (2014). Dental hygiene intervention to prevent nosocomi-
al pneumonias. Journal of Evidence Based Dental Practice, 14,
103-114.
Bissett, S., og Preshaw, P. (2011). Guide to providing mouth
care for older people. Nursing Older People, 23(10),
14-21. Sótt á http://search.ebscohost.com/login.
aspx?direct=true&db=cin20&AN=104615252&site=ehost-live.
Coker, E., Ploeg, J., Kaasalainen, S., og Fisher, A. (2013). A concept
analysis of oral hygiene care in dependent older adults. Journal of
Advanced Nursing, 69(10), 2360-2371. Doi:10.1111/jan.12107.
Embætti landlæknis (2016). Tannvernd. Sótt á http://www.landlaeknir.is/
heilsa-og-lidan/tannvernd/.
Hayasaki, H., Saitoh, I., Nakakura-Ohshima, K., Hanasaki, M., Nogami,
Y., Nakajima, T., ... Yamasaki, Y. (2014). Tooth brushing for oral
prophylaxis. Japanese Dental Science Review, 50(3), 69-77.
Doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.jdsr.2014.04.001.
Metcalf, S. S., Northridge, M. E., og Lamster, I. B. (2011). A systems
perspective for dental health in older adults. American Journal of
Public Health, 101(10) 1820-1823. Doi:10.2105/AJPH.2011.300321.
Meurman, J. (2012). Functional foods/ingredients and oral mucosal
diseases. European Journal of Nutrition, 51, 31-38. Doi:10.1007/
s00394-012-0324-6.
Müller, F., og Schimmel, M. (2010). Tooth loss and dental prostheses
in the oldest old. European Geriatric Medicine, 1(4), 239-243.
Doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.eurger.2010.06.001.
Nitschke, I., Majdani, M., Sobotta, B. A., Reiber, T., og Hopfenmüller,
W. (2010). Dental care of frail older people and those caring
for them. Journal of Clinical Nursing, 19(13/14), 1882-1890.
Doi:10.1111/j.1365-2702.2009.02996.x.
RNAO [Registered Nurses’ Association of Ontario] (2008). Oral Health:
Nursing Assessment and Interventions. Toronto, Kanada: Registered
Nurse´s Association of Ontario. Sótt á http://rnao.ca/bpg/
guidelines/oral-health-nursing-assessment-and-intervention.
Sargeant, S., og Chamley, C. (2013). Oral health assessment
and mouth care for children and young people receiving
palliative care. Part two. Nursing Children & Young People,
25(3), 30-33. Sótt á http://search.ebscohost.com/login.
aspx?direct=true&db=cin20&AN=104273952&site=ehost-live.
Sonde, L., Emami, A., Kiljunen, H., og Nordenram, G. (2011). Care
providers’ perceptions of the importance of oral care and its
performance within everyday caregiving for nursing home residents
with dementia. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 25(1),
92-99. Doi:10.1111/j.1471-6712.2010.00795.x.
Tabloski, P. A. (ritstj.). (2014). Gerontological Nursing. Upper Saddle
River, New Jersey: Pearson Education Inc.
Tannverndarráð (e.d.). Tannheilsa. Sótt á http://brunnur.stjr.is/interpro/
heilb/tannvernd.nsf/pages/wpp0041.
Östberg, A.-L., og Hall-Lord, M.-L. (2011). Oral health-related
quality of life in older Swedish people with pain problems.
Scandinavian Journal of Caring Sciences, 25(3), 510-516.
Doi:10.1111/j.1471-6712.2010.00857.x.