Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 27

27 TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA
GÓÐ NÆRING er mikilvæg fyrir alla, ekki síður fyrir
aldraða en þá sem yngri eru. Með aldrinum eiga sér stað
margar líkamlegar breytingar en mesta breytingin er
að þörf fyrir orku minnkar. Á sama tíma getur þörf fyrir
einstök næringarefni aukist (World Health Organisation,
2002). Afleiðingar slæmrar næringar aldraðra geta verið
margvíslegar en til dæmis má nefna aukna hættu á
þrýstingssárum, offitu, vannæringu, sykursýki 2, hjarta- og
æðasjúkdóma og kraftleysi. Á sama hátt er góð næring
mikilvæg þegar einstaklingur er að ná heilsu eftir veikindi,
er í endurhæfingu og ekki síst við sáragræðslu (Anna
Svandís Gísladóttir o.fl., 2007).
Mataræði á stofnunum, þar með talið hjúkrunarheim-
ilum, hefur verið umdeilt í mörg og þá sérstaklega hversu
langur tími líður á milli kvöldhressingar eða kvöldmatar
og morgunmatar. Einnig getur verið vandasamt að meta
næringarástand aldraðs fólks því að líkamsþyngdarstuðull
gefur ekki rétta mynd þar sem einstaklingurinn hefur
oft gengið saman og lækkað. Nákvæmar mælingar á
næringarástandi með blóðprufu geta verið tímafrekar og
dýrar og því hafa verið útbúin nokkur skimtæki til að meta
næringarástand. Meðal þeirra er eitt sem metur hættu á
vannæringu hjá þessum aldurshópi (Ingibjörg Hjaltadóttir
o.fl. 2007). Með góðri næringu og réttu mataræði má
meðhöndla eða koma í veg fyrir ýmis heilsufarsvandamál
sem eldra fólk stríðir við. Þannig mætti með réttu matar-
æði minnka lyfjakostnað, bæta heilsu og auka lífsgæði.
Markmiðið með þessari fræðslugrein er að benda á mikil-
vægi góðrar næringar hjá fólki sem er 65 ára og eldra.
Öldrun er ein og sér ekki ástæða fyrir
vannæringu
Marvíslegar ástæður geta verið fyrir þyngdartapi hjá
eldra fólki, til dæmis ónóg neysla fæðu, sjúkdómar sem
hindra upptöku næringarefna, uppköst eða niðurgangur
eða þá of hröð efnaskipti sem geta verið afleiðing til dæmis
hita eða sára (Anna Svandís Gísladóttir o.fl., 2007). Það
er vel þekkt að þyngdartap og lágur þyngdarstuðull eru
áhættuþættir fyrir andláti hjá eldra fólki. Bæði þyngdartap
og lágur þyngdarstuðull eru merki um lélegt næringar-
ástand, hins vegar er ekki vitað hvort er mikilvægara eða
hvort um samspil þessara tveggja þátta er að ræða (Wirth
o.fl., 2015).
Meðal aldraðra, sem lagðir eru inn á sjúkrahús, eru
um það bil 30-50% vannærðir en vandamálið er ekki
alltaf greint vegna tímaskorts. Oft versnar næringarástand
sjúklingsins við innlögn á sjúkrahús en slæmt næringar-
ástand er líklegt til að auka legukostnað. Rannsóknir sýna
einnig svipað næringarástand meðal þeirra sem búa á
hjúkrunarheimilum (Ingibjörg Hjaltadóttir o.fl., 2007).
Afleiðingar vannæringar hjá öldruðum geta verið
margvíslegar og vannæring hefur áhrif á allan líkamann.
Mikilvægt er að einblína ekki á að öldrunin sem slík sé
ástæðan fyrir þyngdartapinu heldur geta margvíslegir aðrir
þættir átt hlut að máli. Oft er erfitt að greina ástæðuna
fyrir þyngdartapinu og þegar niðurbrot á vöðvavef er hafið
getur verið erfitt að snúa því ferli við (Tucker, 2006).
Aldurstengdar breytingar á næringarþörf
Með aldrinum breytist næringarþörf manna, aðalástæð-
an er eðlilegar líkamlegar breytingar, eins og aukning á
fitumassa vegna hormónabreytinga. Hreinn vöðvamassi
minnkar einnig og þar af leiðandi minnkar vatnsmagn
í líkamanum þar sem vatnið situr í vöðvum líkamans.
Tilfinningin fyrir þorsta minnkar auk þess með aldrinum
jafnframt því sem nýrun þurfa meiri vökva til að losa sig
við salt úr líkamanum og því er öldruðu fólki mjög hætt
við ofþornun (Tucker, 2006). Beinþéttni minnkar einnig
bæði hjá konum og körlum af margvíslegum ástæðum, til
dæmis lyfjanotkun eða sjúkdómum (Tucker, 2006).
Vegna minni vöðvamassa geta kreatíníngildi í blóðprufu
verið lægri en ætla mætti miðað við nýrnastarfsemi og
því ekki jafn áreiðanlegur mælikvarði á nýrnastarfsemi
og áður. Enn fremur lengist niðurbrotstími kreatíníns og
annarra efna (til dæmis lyfja) en það þýðir að aldraðir geta
MIKILVÆGI GÓÐRAR NÆRINGAR HJÁ
ÖLDRUÐUM
Gunnfríður Ólafsdóttir