Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 31

31 TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA
Hjúkrun fólks með sykursýki á hjúkrunarheimilum
að hjá heilbrigðum öldruðum einstaklingum eigi lang-
tímablóðsykur að vera allt að 7,5 prósent, hjá fjölveikum
einstaklingum með mikla sjúkdómabirgði eigi hann að
vera allt að 8,0 prósent og hjá þeim sem eru mjög veikir
með lélega heilsu eigi hann að vera allt að 8,5 prósent (sjá
töflu 1) (ADA, 2016). Minni líkur eru taldar á nýrnakvill-
um ef langtímablóðsykur er lægri en 6,5 prósent en líkur
á æðasjúkdómum, eins og heilablæðingu og hjartaáfalli,
minnka ekki. Langtímablóðsykur undir 6,5 prósent getur
aukið líkunar á blóðsykurfalli og heildardánatíðni getur
aukist (Tabloski, 2014).
Næring
Mataræði skipar alltaf stóran sess í meðferð við sykur-
sýki en hjá öldruðum skiptir það enn meira máli. Orkuþörf
minnkar með hækkandi aldri en næringarefnaþörf helst
svipuð yfir ævina. Það er því vandaverk fyrir aldraða
með sykursýki að minnka hitaeininganeyslu án þess að
fara niður fyrir ráðlegt næringarinnihald og eru þeir því í
meiri hættu á næringarefnaskorti (Kirkman o.fl., 2012).
Hvetja þarf hinn aldraða til að borða hollan mat sem er
í samræmi við manneldismarkmið en jafnframt þarf að
taka mið af óskum hans og venjum. Leggja ætti áherslu
á trefjaríkan mat, fitulitlar vörur og ferskan fisk. Mælt
er með að orkuríkur matur, sem er með mikla mettaða
fitu, sé borðaður sjaldan og þá í litlum skömmtum. Þetta
eru til dæmis sykraðir eftirréttir og kökur (Inzucchi o.fl.,
2012). Hjá hrumum öldruðum íbúum gæti þurft að auka
prótein í fæðunni og gefa þeim orkuríkari mat til að
stuðla að betri stöðu næringarefna og auka getu til virkni.
Minnistrufluðum íbúum þarf að veita sérstakan stuðning
á matmálstímum og fylgjast vel með matarneyslunni (IDF,
2013).
Hreyfing
Hreyfigeta einstaklinga hefur mikil áhrif á hvernig
þeim gengur að sjá um sig sjálfir. Þekkt er að sykursýki
flýtir fyrir vöðvarýrnun og að virkni minnkar (Anton
o.fl., 2013). Margir þættir geta valdið þessu, bæði er það
sjúkdómurinn sjálfur og ýmsir fylgikvillar hans sem gera
einstaklingnum erfiðara fyrir að hreyfa sig. Minnkuð
hreyfigeta leiðir síðan til þess að einstaklingurinn á frekar
á hættu að detta (Kirkman o.fl., 2012). Með reglulegri
hreyfingu er hægt að hægja á framgangi sjúkdómsins.
Hreyfing bætir heilsu þessara einstaklinga, dregur úr
mörgum fylgikvillum hennar og blóðsykursstjórnun verður
betri (Tabloski, 2014). Einstaklingar finna jákvæð áhrif á
líkamlega heilsu og sálfélagslega líðan jafnvel þó aðeins sé
um litla hreyfingu að ræða (IDF, 2013).
Lyf
Ekki er mikið um klínískar leiðbeiningar um lyfjagjöf
sérstaklega fyrir aldraða en vegna hættu á blóðsykursfalli
þarf blóðsykursmarkmið að vera hærra (Dardano o.fl.,
2014). Reyna þarf lífsstílsbreytingar en ef þær duga ekki
til þarf að huga að vali á sykursýkilyfjum. Lyfjagjöf hjá
þessum íbúum er flókin og taka þarf tillit til margra þátta.
Það eru einkum hjarta- og æðasjúkdómar, skerðing á
starfsemi nýrna og fleiri sjúkdómar, notkun margra lyfja og
milliverkanir lyfja auk hættu á blóðsykursfalli sem þarf að
horfa til (Inzucchi o.fl., 2012). Fjöllyfjanotkun er algeng
meðal aldraðra. Þekkt er að breyting verður á lyfjahvörfum
og áhrifum lyfja hjá öldruðum vegna skertrar stafsemi í
nýrum og lifur og hærri helmingunartíma fituleysanlegra
lyfja. Þetta getur leitt til meiri hættu á blóðsykursfalli og
hugsanlega þarf að minnka einhverja lyfjaskammta og
huga að nýrnastafsemi til að minnka áhrifin (Dardano
o.fl., 2014). Einng þarf að vega og meta flókna lyfjameð-
ferð, háan kostnaður og lyfjabyrði áður en meðferð hefst
og skoða í samhengi við ætlaðan ávinning af meðferð
(Kirkman o.fl., 2012).
Fylgikvillar
Á hjúkrunarheimilum hafa íbúar oft búið lengi við
sykursýki og hafa þegar ýmsa fylgikvilla hennar þegar
þeir flytja inn. Eðlilegar öldrunarbreytingar og aðrir
sjúkdómar ásamt lélegri blóðsykursstjórnun flýta fyrir
fylgikvillum sykursýkinnar, eins og sjónkvillum, nýrna-
bilun og taugaskaða (Tabloski, 2014). Aldraðir íbúar
á hjúkrunarheimili eru oft með marga sjúkdóma og
lífslíkur eru oft stuttar. Því þarf að vega og meta hvað
vinnst með því að greina fyrstu merki um fylgikvilla. Það
þarf að meðhöndla þá til að koma í veg fyrir versnun. Þá
áhættuþætti, sem hafa áhrif á virkni og lífsgæði í stuttan
tíma, ætti að skoða sérstaklega, eins og hættu á fótasári,
aflimun og sjónskerðingu (Kirkman o.fl., 2012). Efling
lífsgæða, viðhald á virkni og að koma í veg fyrir að fylgi-
kvillar sykursýkinnar verði til þess að íbúinn þurfi að fara
TAFLA 1. Leiðbeiningar um langtímablóðsykur hjá öldruðum (ADA, 2016; IDF, 2013)
Heilbrigðir Skert virkni Hrumir aldraðir Líknandi meðferð
IDF Alþjóðlegar leiðbeiningar 7 – 7,5% 7 – 8% >8,5% Forðast blóðsykur-
fall
ADA Samtök um sykursýki í
Ameríku <7,5% <8% <8,5%