Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 32

32 TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA
Hjúkrun fólks með sykursýki á hjúkrunarheimilum
á sjúkrahús ætti að vera það sem klínísk ákvarðanataka er
byggð á (Sinclair o.fl., 2011).
Blóðsykursfall
Blóðsykursfall er lífshættulegt og markmið hjúkrunar
sykursýkisjúklinga á hjúkrunarheimilum ætti að vera
að koma í veg fyrir blóðsykursfall. Hjá öldruðum hrum-
um einstaklingum, sem búa á hjúkrunarheimilum, er
blóðsykursfall skilgreint sem blóðsykur undir 4,0 (ADA,
2016; IDF, 2013). Meta þarf hættu á blóðsykursfalli og ef
markmið blóðsykursstjórnunar er lágt kemur það oftar
fyrir að þessir einstaklingar falli í sykri (Inzucchi o.fl.,
2012). Það er ýmislegt sem getur valdið blóðsykursfalli.
Ef sjúklingurinn fær of stóran skammt af insúlíni, hann
borðar minna en áætlað var, eða borðar ekki, getur það
valdið því að blóðsykur fellur. Eins getur líkamleg áreynsla
og veikindi, sem breyta efnaskiptaþörf hans, haft áhrif
(Tabloski, 2014). Rannsóknir sýna að insúlín veldur
mestri hættu á blóðsykursfalli, meiri hættu en önnur
sykursýkislyf (Lee o.fl., 2011). Einkenni blóðsykursfalls
hjá öldruðum eru oft óljós eða koma ekki fram. Þó geta
komið fram einkenni sem ættu að vara okkur við, eins og
rugl, minnkuð meðvitund, óskýrt tal, og ef blóðsykur fellur
áfram geta komið fram krampar. Bregðast þarf tafarlaust
við ef blóðsykur er 2,3 til 2,7. Þá þarf að gefa fljótverkandi
kolvetni og mæla blóðsykurinn aftur eftir 15 mínútur og
endurtaka meðferð ef þörf er á. Veikindi geta haft áhrif á
blóðsykur og ef einstaklingurinn er lystarlaus eða kastar
upp og tekur sama skammt af sykursýkislyfjum getur
blóðsykurinn fallið hjá honum. Þá þarf að mæla blóðsykur-
inn oft og gefa blóðsykurslyf eftir skriflegum fyrirmælum
þar til sjúklingnum batnar og blóðsykur verður stöðugur
(Tabloski, 2014). Talið er að blóðsykursfall sé vangreind
ástæða dauða og því sé rétt tíðni ekki skráð (Inzucchi o.fl.,
2012). Afleiðingar af endurteknu blóðsykursfalli eru ekki
síður mikilvægar. Þær valda því að einstaklingurinn tapar
færni og það leiðir til þess að hann verður enn háðari
aðstoð (Inzucchi o.fl., 2012).
Vitsmunaskerðing
Vitsmunaskerðing er vaxandi fylgikvilli sykursýki.
Hún hefur mikil áhrif á hvernig íbúanum tekst til með
sjálfsumönnun, eins og blóðsykursstjórnun og lífsstíl.
Skerðing á vitsmunum getur komið fram hjá tiltölulega
ungum einstaklingum og því þarf að huga að þessum þætti
strax og einstaklingur greinist með sykursýki (Umegaki,
2014). Talað er um að Alzheimers-sjúkdómur og vitglöp
séu helmingi algengari hjá einstaklingum með sykursýki
en þeim sem ekki eru greindir með sykursýki. Þetta getur
verið mismunandi skerðing, allt frá því að vera smáerfið-
leikar við sjálfsumönnun, sem erfitt getur verið að greina,
til þess að vera mikil vitglöp og minnisleysi (Kirkman
o.fl., 2012). Blóðsykursfall aftur og aftur eykur hættu á
vitsmunaskerðingu og því þarf að forðast að slíkt gerist.
Mikilvægt er að gera minnispróf hjá þessum einstaklingum
reglulega. Talað er um að ef það tekst að halda blóðsykri
og blóðþrýstingi innan ákjósanlegra marka hjálpi það til
við að viðhalda vitsmunalegri getu (Sinclair o.fl., 2011). Ef
um vitsmunaskerðingu er að ræða hjá öldruðum einstak-
lingi með sykursýki þarf að athuga hvort um óráð gæti
verið að ræða. Ef óráð orsakar vitsmunaskerðinguna þarf
strax að meta einstaklinginn og finna viðeigandi meðferð.
Ef ekki er um óráð að ræða þarf að kanna hvort orsökina
sé að finna í afturkræfu ástandi sem hægt er að meðhöndla
(American Geriatrics Society, 2013).
Þunglyndi
Sykursýki hjá öldruðum eykur hættu á þunglyndi. Ef
þunglyndi er ekki meðhöndlað getur það valdið einstak-
lingnum erfiðleikum við sjálfsumönnun og honum gengur
verr að halda góðum lífsstíl (Kirkmann o.fl., 2012). Einnig
er þunglyndi tengt aukinni hættu á vitglöpum og hærri
dánartíðni. Mikilvægt er því að gera þunglyndismat hjá
öldruðum einstaklingum með sykursýki (Kirkmann o.fl.,
2012). Ef einstaklingur greinist með þunglyndi þarf hann
að fá meðferð, annaðhvort með þunglyndislyfjum eða
sálfræðimeðferð. Andleg líðan batnar með þunglyndis-
meðferð og hún eykur virkni en hún bætir ekki blóðsykur-
sstjórnun. Regluleg hreyfing bætir blóðsykursstjórnun og
hefur einnig jákvæð áhrif á andlega líðan. Blóðsykursfall
getur valdið kvíða og hræðslu, auk þess getur það leitt til
félagslegrar einangrunar. Þessir þættir geta síðan stuðlað
að þunglyndi (IDF, 2013).
Hjarta- og æðasjúkdómar
Tíðni hjarta- og æðasjúkdóma eykst með hækkandi
aldri og þegar sykursýki bætist við margfaldast hættan. Hjá
einstaklingum með sykursýki eru hjarta- og æðasjúkdómar
stór þáttur í aukinni sjúkdómsbyrði og hærri dánartíðni
(IDF, 2013). Talið er að ef blóðþrýstingur helst undir
150/90 dragi það úr hættunni á hjarta- og æðasjúkdómum
(Kirkman o.fl., 2012). Mælt er með notkun aspiríns ef
einstaklingur er með þekktan hjarta- og æðasjúkdóm og er
ekki á annarri blóðþynningarmeðferð (American Geriatrics
Society, 2013).
Sykursýkisfætur
Sykursýki eykur hættu á fótasárum og um 15 prósent
aldraðra sykursýkissjúklinga fá fótasár vegna sjúkdómsins
(Tabloski, 2014). Aflimun neðri útlima, sem er ekki vegna
slysa, er oftar en ekki hjá einstaklingum með sykursýki
(Tabloski, 2014). Skoða ætti fætur vandlega að minnsta
kosti einu sinni á ári hjá öldruðum einstaklingum með
sykursýki. Húðina þarf að skoða vandlega og athuga
hvort tilfinning er skert. Einnig þarf að athuga hvort
blóðflæði hefur minnkað. Ef þessi einkenni finnast þarf
að skoða fæturna oftar (American Geriatrics Society,
2013). Sykursýkisárum fylgir aukin hætta á fylgikvillum
og sýking, drep og taugakvillar tefja græðslu þessara sára
(Tabloski, 2014). Þegar einstaklingar hafa lifað lengi með