Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 33

33 TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA
Hjúkrun fólks með sykursýki á hjúkrunarheimilum
sykursýki er meiri hætta á að fylgikvillar hafi áhrif á neðri
útlimi. Aukin hætta er því á skaða og sáramyndun á fótum.
Margir þættir hafa þarna áhrif eins og minnkað blóðflæði,
taugaskaði, ýmsir sjúkdómar og þurr húð á fæti. Erfitt
getur verið að finna hentuga skó vegna þess að lögunin á
fótunum hefur breyst. Kvillar í skyn- og hreyfitaugum geta
valdið því að einstaklingar verða óstöðugir og því fylgir
aukin hætta á falli. Skyntaugakvillar og lélegt blóðflæði
geta auðveldlega valdið skaða. Það þarf ekki meira en
smá-afrifu eða jafnvel bara mar svo úr verði fótasár. Þegar
einstaklingur er með skynkvilla er algengt að sár komi
vegna skóbúnaðar. Oft valda líka smáatvik fótasárum, atvik
sem enginn tekur eftir eða þau þykja svo lítil að þau eru
hunsuð (Moakes, 2012).
Hjá einstaklingum með minnistruflun getur verið erfitt
að annast sykursýkisfót og mikil vandamál geta komið upp
við sáragræðslu. Þessir einstaklingar eiga erfitt með að fara
eftir fyrirmælum og því er erfitt að fræða þá um meðferð-
ina og hvað þeir megi eða megi ekki gera. Til að bæta líf
og líðan þessara einstaklinga og létta hjúkrunarbyrðina
þarf því að fræða umönnunaraðila þeirra vel (IDF, 2013).
Greina og meðhöndla þarf sýkingu í sykursýkisári án
tafar. Sýking í sykursýkisári getur valdið hraðri versnun
og leitt til aflimunar. Ekki er víst að hefðbundin merki um
sýkingu komi fram. Sýkingarmerki, eins og verkur, koma
ekki fram ef einstaklingur er með skyntruflun, og ef um
blóðþurrð er að ræða getur verið erfitt að greina sýkingu.
Nauðsynlegt getur verið að fá sérfræðiaðstoð við greiningu
og meðhöndlun sykursýkisára (Moakes, 2012).
Byltur
Byltur og beinbrot eru algeng hjá eldra fólki og þegar
sykursýki og skert virkni bætist við eykst hættan mikið.
Meta þarf byltuhættu og gera mat á virkni einstaklingsins
reglulega. Hægt er að draga úr hættu á byltum með góðri
blóðsykursstjórnun, forðast þarf að blóðsykurinn sé of hár
og einnig blóðsykursfall (Kirkman o.fl., 2012). Greina þarf
byltur og bregðast við þeim því oft má bæta eitthvað sem
veldur byltum. Yfirfara þarf lyf viðkomandi því ákveðin
lyf geta aukið hættu á byltu. Líkamleg virkni og þjálfun
getur skipt máli vegna jafnvægistruflana. Sjónin getur
verið að versna og því þarf að meta hana. Gera þarf mat á
vitsmunaskerðingu því hún getur verið hluti af orsökinni.
Mæla þarf hvort um réttstöðulágþrýsing er að ræða þar
sem hann veldur svima. Meta þarf athafnir daglegs lífs
hjá einstaklingnum og gera jafnvægis- og göngulagspróf.
Einnig þarf að athuga hvort hægt er að hagræða einhverju
í umhverfinu þannig að hætta á byltu minnki (American
Geriatrics Society, 2013).
Fræðsla
Mikilvægt er að halda áfram að fræða íbúa og fjöl-
skyldu hans eftir að íbúi kemur á hjúkrunarheimili. Miða
þarf fræðsluna við getu hvers og eins, bæði vitsmunalega
og líkamlega getu (Sinclair o.fl., 2012). Starfsmannavelta
er oft mikil á hjúkrunarheimilum og því fylgir stundum
þekkingarleysi sem fer ekki vel saman með viðkvæmum
íbúum. Það hefur sýnt sig að ekki er alltaf nægjanlega vel
fylgst með þróun blóðsykurs og óhóflegt traust er sett á
mælikvarða. Vísbendingar eru um að sannprófaðar aðferð-
ir við mælingu á blóðsykri, notkun insúlíns og meðferð
við blóðsykursfalli geti bætt meðferð íbúa verulega og
jafnvel leitt til meiri starfsánægju meðal umönnunaraðila
þeirra (Kirkman o.fl., 2012). Það er því mikilvægt að fræða
starfsfólk vel um þessa flóknu hjúkrun.
Lokaorð
Öldruðum einstaklingum fjölgar hratt og allt bendir
til þess að mikil fjölgun verði í hópi þeirra sem eru með
sykursýki. Því má áætla að fjöldi þeirra sem eru með
þennan sjúkdóm á hjúkrunarheimilum eigi eftir að aukast
verulega. Hjúkrun þessara íbúa er bæði flókin og kostn-
aðarsöm og því þarf að leita allra leiða til að koma í veg
fyrir sykursýki í samfélaginu. Veita þarf þeim sem greinast
bestu mögulegu meðferð svo draga megi úr fylgikvillum
hennar, auka þar með lífsgæði einstaklinganna og draga úr
kostnaði. Góð blóðsykursstjórnun skiptir öllu máli og setja
þarf blóðsykursmarkmið fyrir hvern og einn eftir ástandi
hans, lífsgæðum og lífslíkum. Hinir fjölmörgu fylgikvillar
sykursýkinnar hafa mikil áhrif á líkamlega og andlega
líðan og geta dregið úr virkni og getu til sjálfsumönnunar.
Blóðsykursfall margsinnis er alvarlegt hjá þessum einstak-
lingum og alltaf þarf að hafa í huga að forðast slíkt og
bregðast strax við ef það gerist. Vitsmunaskerðing virðist
fara vaxandi hjá öldruðum einstaklingum með sykursýki
og mikilvægt er að greina hana vegna þess að sé hún til
staðar þarf einstaklingurinn aukna aðstoð við umönnun
sína. Eins gæti verið um afturkræft ástand að ræða sem
tafarlaust þarf að leiðrétta. Einstaklingar, sem lifað hafa
með sykursýki í mörg ár, eru í mikilli hættu á að fá fótasár
sem erfitt getur reynst að græða og getur það jafnvel
leitt til aflimunar. Mikilvægt er að skoða fætur þessara
einstaklinga reglulega og það getur reynst nauðsynlegt
að leita sérfræðiaðstoðar ef sár kemur upp. Fræðsla til
íbúans, ættingja hans og þeirra sem sinna umönnun hans
er mikilvægur þáttur sem ekki má gleymst.
Ljóst er af öllu þessu að hjúkrun þessara skjólstæðinga
er vandasöm og margt sem þarf að skoða. Farið hefur verið
yfir helstu þætti sem eru mikilvægir í hjúkrun þeirra en
umfjöllunin er þó engan veginn tæmandi. Tækninni fleygir
hratt fram og ef til vill verða insúlíndælur algengar hjá
öldruðum eftir stuttan tíma eða komnar aðrar „patent“
lausnir. En þangað til er mikilvægt að halda áfram að
veita bestu hjúkrun sem þekkt er í dag til að þessir skjól-
stæðingar njóti mestu mögulegu lífsgæða.