Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 29

29 TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA
Mikilvægi góðrar næringar hjá öldruðum
í notkun. Með þremur breytum, sem notaðar eru saman,
þ.e. líkamsþyngdarstuðli (hæð og þyngd), ósjálfráðu
þyngdartapi og nýlegri skurðaðgerð, er hægt að meta hvort
einstaklingurinn er vannærður eða í hættu á vannæringu.
Þó að mælitækið sé einfalt hefur það reynst bæði næmt
(1,00) og sértækt (0,78) (Ingibjörg Hjaltadóttir o.fl.,
2007). Mikilvægt er að meta næringarástand sem fyrst
eftir komu á sjúkrahús eða hjúkrunarheimili, sama hvaða
matstæki er notað, til að geta gert hjúkrunaráætlun og
komið í veg fyrir breytingar á næringarástandi því þær
geta gerst hratt hjá öldruðum, sérstaklega ef um veikindi
er að ræða (Ingibjörg Hjaltadóttir o.fl., 2007).
Hvað er hægt að gera?
Vannæring getur verið af ýmsum orsökum og því
er mikilvægt að greina hver hún er. Umhverfi, þar sem
matast er, getur haft áhrif á næringarástand einstaklings-
ins, lystarleysi getur aukist með ákveðnu áreiti og því
er mikilvægt að gæta að því t.d. hvar borðað er og á
hvaða tímum. Mikilvægt er að meta og skrásetja það sem
einstaklingurinn drekkur og borðar svo hægt sé að meta
hvar nauðsynlegt er að grípa inn í. Einnig þarf að ræða
við einstaklinginn um hans óskir og markmið og finna
með honum leiðir til að uppfylla næringarþörf hans (Elva
Gísladóttir og Hólmfríður Þorgeirsdóttir, 2013).
Næring aldraðra einstaklinga með heilabilun
Rannsóknir sýna að hætta á vannæringu, vökvaskorti
og vandamálum við að nærast eykst hjá þeim sem þjást
af minnissjúkdómum. Þó að þetta sé vel þekkt vandamál
er enn þörf fyrir fleiri vandaðar rannsóknir á því hvernig
best er að tryggja betri næringu þeirra sem eru með
minnissjúkdóma. Þó hafa rannsóknir bent til að ákveðnar
aðferðir geti verið hjálplegar. Bent er á að gott sé að
huga að ánægjulegu andrúmslofti við máltíðir, borða með
ættingjum eða starfsfólki og hlusta á fallega tónlist við
máltíðir. Einnig reynist vel að hvetja fólkið með orðum og
með snertingu til að borða sjálft. Hafa þarf orkuríkan mat
á boðstólum þar sem hægt er að tína upp í sig bita og bita
og komast að því hvaða fæðutegundum hinn aldraði hefur
verið hrifinn af áður (Bunn o.fl., 2016). Það hefur ekki
tíðkast á Íslandi eins og sums staðar erlendis að setja upp
magaslöngu eða PEG-slöngu (e. percutaneous endoscopic
gastrostomy tube) hjá einstaklingum með langt gengna
heilabilun. Hérlendis hefur verið lögð áhersla á að reyna
með ýmsum leiðum að hjálpa einstaklingnum að nærast
með því að borða. Bent hefur verið á að ekki sé æskilegt
að setja upp magaslöngu hjá þessum sjúklingahópi enda
hafa rannsóknir sýnt að vegna mikilla aukaverkana af
notkun þeirra sé dánartíðni hærri hjá þeim sem eru með
heilabilunarsjúkdóm og fá magaslöngu en hjá þeim sem
eru með sjúkdóminn nærast um munn (Ticinesi o.fl.,
2016).
Lokaorð
Máltíðir eru mikilvægur þáttur í daglegu lífi á hjúkr-
unarheimilum eins og hjá okkur öllum og það að gera
máltíðir að ánægjulegri upplifum getur stuðlað að því
að fólk nærist betur. Með því að tryggja góða næringu
aldraðara, sem dvelja á stofnunum eða búa við langvar-
andi heilsubrest, er hægt að stuðla að meiri vellíðan, betri
færni og auknum lífsgæðum þessara einstaklinga.
HEIMILDASKRÁ
Anna Svandís Gísladóttir, Bryndís Elísa Árnadóttir, Eyrún Ósk
Guðjónsdóttir, Ólöf G. Ásbjörnsdóttir og Katrín Blöndal (2007).
Hlutverk næringar í græðslu sára. Tímarit hjúkrunarfræðinga, 83(2),
26-29.
Baumgartner, W., Schimmel, M., og Müller, Oral health and dental
care of elderly adults dependent on care F. (2015). Oral health
and dental care of elderly adults dependent on care. Swiss Dental
Journal, 125(4), 417-426.
Bunn, D. K., Abdelhamid, A., Copley, M., Cowap, V., Dickinson, A.,
Howe, A., ... og Smithard, D. (2016). Effectiveness of interventions
to indirectly support food and drink intake in people with dementia:
Eating and drinking well in dementia (EDWINA). Systematic
review. BMC Geriatrics, 16(1), 1.
Elva Gísladóttir og Hólmfríður Þorgeirsdóttir (2013). Mikilvægi hollrar
fæðu fyrir heilsuna á efri árum. Sótt í ágúst 2016 á http://www.
landlaeknir.is/servlet/file/store93/item11623/Mikilvaegi%20
hollrar%20faedu%20fyrir%20heilsuna%20%C3%A1%20efri%20
arum_einblodungur.pdf.
Faghópur landlæknis um ráðleggingar um mataræði (2014).
Ráðleggingar um mataræði fyrir fullorðna og börn frá tveggja ára
aldri. Reykjavík: Embætti landlæknis.
Ingibjörg Hjaltadóttir, Anna Edda Ásgeirsdóttir, Borghildur Árnadóttir,
Guðbjörg Jóna Hermannsdóttir, Alfons Ramel og Inga Þórsdóttir.
(2007). Matstæki til greiningar á vannæringu aldraðra. Tímarit
hjúkrunarfræðinga, 83(5), 48-56.
Ticinesi, A., Nouvenne, A., Lauretani, F., Prati, B., Cerundolo, N.,
Maggio, M., og Meschi, T. (2016). Survival in older adults with
dementia and eating problems: To PEG or not to PEG? Clinical
Nutrition, (í prenntun).
Tucker, S. B. (2006) Nutriton and aging (3. útgáfa). Í P. A. Tabloski
(ritstjóri), Gerontological nursing (bls. 96-128). New Jersey: Pearson.
Wirth, R., Streicher, M., Smoliner, C., Kolb, C., Hiesmayr, M., Thiem, U.,
og Volkert, D. (2016). The impact of weight loss and low BMI on
mortality of nursing home residents: Results from the nutrition day
in nursing homes. Clinical Nutrition, 35(4), 900-906.
World Health Organization (2002). Ageing and nutrition: A growing
global challenge. Nutrition. Sótt í ágúst 2016 á http://www.who.int/
nutrition/topics/ageing/en/index.html.