Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Blaðsíða 42

42 TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA
Stuðlað að góðum nætursvefni á hjúkrunarheimilum
á líkamsstarfsemina. Ýmsar rannsóknir hafa verið gerðar
sem styðja það, hér verður greint frá viðamikilli íhlutun-
arrannsókn þar sem áhrif gönguferða, styrktaræfinga og
félagslegrar virkni á svefn voru rannsökuð meðal 193 íbúa
á 10 hjúkrunarheimilum í Bandaríkjunum (Richards o.fl.,
2011). Þátttakendur voru mjög misjafnlega staddir hvað
sjálfsbjargargetu og vitsmunalega getu varðar, en oft eru
það einmitt jaðarhóparnir sem eru skildir eftir í rannsókn-
um af þessu tagi. Gerðar voru nákvæmar svefnrannsóknir
í upphafi og að loknum sjö vikum þar sem gæði svefns og
svefnstig voru metin, ásamt heildarlengd svefns og fleiri
breytum til að meta gæði svefnsins. Rannsóknin stóð í sjö
vikur þar sem bornir voru saman fjórir hópar. Hópur A
gerði ákafar styrktaræfingar 3 daga vikunnar með lóðum
og þyngdum eftir getu, ásamt því að fara í gönguferð eftir
getu tvo daga vikunnar. Hópur B fékk einstaklingsmiðaða
félagslega virkni í klukkutíma á dag fimm daga vikunnar.
Hópur C fékk hvoru tveggja, líkamlega þjálfun og félags-
lega virkni, og hópur D var samanburðarhópurinn sem
fékk hefðbundna meðferð. Athygli vakti í niðurstöðunum
að rétt tæplega helmingur þátttakenda reyndist vera með
kæfisvefn en það reyndist mun hærra hlutfall en vitað
var um fyrir mælingar. Jákvæðar breytingar komu fram
á svefnmynstri og gæðum svefns hjá þátttakendum sem
fengu eina gerð íhlutunar (hópar A og B) ásamt því að
jákvæðar breytingar urðu á úthaldi og vöðvastyrk þátttak-
enda sem stunduðu líkamsæfingar. Niðurstöðurnar voru
meira afgerandi hjá hóp C sem fékk báðar gerðir íhlutunar,
þ.e. hreyfingu og félagslega virkni. Svefninn batnaði því
mest hjá hópi C þar sem heildarlengd svefnsins jókst um
rúman klukkutíma að jafnaði og marktæk aukning varð á
djúpsvefni þátttakenda (Richards o.fl., 2011).
Blundað yfir miðjan daginn
Að leggja sig yfir miðjan daginn er mjög algengt meðal
íbúa hjúkrunarheimila. Ráðlagður blundur skal ekki vera
lengri en 30 mínútur á dag, sem næst hádegi (ekki seinna
en kl. 14) til að hafa sem minnst áhrif á nætursvefninn.
Þannig bætir hann getu og virkni og dregur úr þreytu
og magnleysi. Ef sofið er lengur en hálftíma á dag leiðir
það til röskunar á nætursvefni og hefur neikvæð áhrif á
heilsu eldra fólks og dregur úr gæðum nætursvefns og
þannig lífsgæðum. Stundum er lengri blundur yfir daginn
afleiðing af ónógum nætursvefni vegna undirliggjandi
orsaka, s.s. kæfisvefns, þunglyndis o.s.frv., og þann víta-
hring getur reynst erfitt að rjúfa en ekki ómögulegt (Li
o.fl., 2014).
Rannsókn á RAI-niðurstöðum 300 íbúa á húkrunar-
heimili í Bandaríkjunum sýndi að yfir 70% sváfu meira en
tvo tíma á dag, en það er mun hærra hlutfall en sýnt hefur
verið fram á meðal aldraðra sem búa utan hjúkrunarheim-
ila. Sýnt var fram á marktæk tengsl við meiri fjölda
sjúkdóma, minnkaða vitræna getu, minni félagslega virkni
og minni sjálfsbjargargetu þegar einstaklingarnir sváfu
meira á daginn (Li o.fl., 2014).
Félagsleg virkni er jafnan meiri hjá þeim íbúum sem
eru hressari og hefur sú virkni, sem er í boði á hjúkrunar-
heimilum, lengi miðast við þann hóp sem hefur meiri
sjálfsbjargargetu. Áherslubreytingar undanfarinna ára hafa
þó beinst að þeim sem búa við meiri vitræna skerðingu og
skerta sjálfsbjargargetu. Nú fá þeir sífellt stærri hluta af
þeirri félagslegu örvun og virkni sem er í boði á hjúkrun-
arheimilum landsins, en betur má ef duga skal og sífellt
má gera betur í þeim efnum.
Lokaorð
Aldraðir þurfa jafn mikinn svefn og þeir sem yngri eru
en búa við töluvert skert gæði svefns, með styttri svefni og
minni djúpsvefni. Fjölmargir undirliggjandi þættir, svo sem
sjúkdómar og lyf, rýra gæði svefns hjá þessum hóp sem og
hreyfingarleysi og of langur blundur yfir daginn. Æskilegt
er að gera einstaklingsmiðaða meðferðaráætlun með
nákvæmu mati í upphafi sem tekur mið af upplifun hins
aldraða og móttækileika fyrir hugsanlegum úrræðum.
Notkun svefnlyfja til lengri tíma hefur neikvæð áhrif
á svefn en þar hafa áherslur undanfarinna áratuga
gjarnan legið þegar verið er að fást við svefnvandamál á
hjúkrunarheimilum. Þegar hlutfall svefnlyfja á fjölmörgum
hjúkrunarheimilum var borið saman kom í ljós að það
reyndist ekki vera í hlutfalli við skilgreind svefnvandamál
íbúanna þannig að viðbrögð fagfólks við svefnvandanum
skipta höfuðmáli. Mikilvægi hreyfingar og félagslegrar
virkni fyrir aldraða íbúa hjúkrunarheimila hefur mikil áhrif
á góðan nætursvefn. Það stuðlar að bættum lífsgæðum
frá öllum hliðum séð og þar þurfa áherslur fagfólks sem
starfar á hjúkrunarheimilum landsins að liggja.