Bændablaðið - 29.08.2019, Qupperneq 38

Bændablaðið | Fimmtudagur 29. ágúst 201938
UTAN ÚR HEIMIFURÐUVÉLAR&FARARTÆKI
Ef flytja þarf stóra hluti þá
verða menn líka að hugsa
stórt. Það voru hönnuðir
NASA, geimferðastofnunar
Bandaríkjanna, líka að gera
þegar flytja þurfti Saturnus
V risaeldflaugarnar á skotpall
sem notaðar voru til að koma
mönnum í Apolloverkefninu til
tunglsins 1969 og síðar.
Fyrir þetta verkefni var hannaður
beltavagn sem smíðaður var af
Marion Power Shovel Company
árið 1965 með ýmsum íhlutum frá
Rockwell International. Var þetta
þá stærsta landfarartæki í heimi
sem drifið var af eigin vélarafli og
kostaði 14 milljónir dollara. Tveir
slíkir beltavagnar voru smíðaðir og
voru þeir skráðir í hóp sögulegra
merkilegra fyrirbæra í janúar árið
2000. Stóru beltagröfurnar, eins
og Bagger 293 og dragskóflan Big
Muskie ásamt gröfunni Captain,
voru vissulega stærri, en fengu
utanaðkomandi orku í gegnum
rafstreng.
Hvor vagn vegur 2.721 tonn
tilbúinn til aksturs. Hann er 40
metra langur og 35 metra breiður.
Hæðin er stillanleg frá 6 upp í 8
metra. Upphafleg burðargeta var
5.500 tonn.
Vélbúnaðurinn er tvær 2.750
hestafla V-16 dísilvélar sem snúa
fjórum 1.000 kílówatta (1.341
hestafla) rafölum sem framleiða
rafmagn fyrir rafknúin drif
fjögurra beltasamstæða. Tveir 750
kílówatta (1.006 hestafla) rafalar
voru svo drifnir af tveim 794 kW
(1.065 hestafla) dísilvélum til
að búa til afl fyrir vökvatjakka,
stýrisvélar, ljós og kælibúnað.
Tveir 150 kW rafalar eru svo á
tækinu til viðbótar.
Beltin eru engin smásmíði og
er hvert belti með 57 „skóm“ sem
hver um sig vegur 900 kg.
Með 1,6 km hámarkshraða
og eyðslu upp á 29,6 tonn á
hundraðið
Þetta eru svo sem engar
spíttkerrur, en komast þó hægt fari.
Ökulengdin sem þeir þurfa að fara
með eldflaugarnar er frá 5,5 til 6,8
kílómetrar. Hámarkshraðinn sem
þeir ná er 1,6 km á klukkustund.
Olíutankurinn til að knýja
vélarnar tekur 19.000 lítra af
dísilolíu og er eyðslan 296 lítrar
á hvern kílómetra, eða 29,6 tonn
á hundraðið.
30 manna ökumannsteymi
Til að aka þessu fyrirbæri þarf
30 manna teymi verkfræðinga og
tæknimanna, svo ekki dugar að
fá ökuskírteini í kornflexspakka
til að vera þar gjaldgengur undir
stýri. Tvö stýrishús eru hvort á
sínum enda pallsins og er notast
við leysigeisla sem stýrt er eftir.
Vagninn hefur síðan verið
notaður við John F. Kennedy Space
Center í Flórída í ótal verkefnum.
Fyrst við flutninga á flaugum
vegna Apollo verkefnisins og síðar
vegna Skylab og Apollo-Soyuz
verkefnisins í samstarfi við Rússa.
Síðan var þetta flutningatæki
notað til að flytja eldflaugar og
geimskutlur NASA á skotsvæði á
árunum 1981 til 2011.
Þessir flutningavagnar fengu
yfirhalningu 2003 og aftur á miðju
ári 2012. Í seina skiptið voru settar
nýjar vélar í vagnana og sett í þá
nýtt bremsukerfi, vökvakerfi, nýr
tölvubúnaður og flutningsgeta
aukin úr 5,5 í 8,2 milljónir kílóa.
/HKr.
Marion Power Shovel eldflaugavagnarnir voru upphaflega smíðaðir 1965 vegna Apollo verkefnis NASA þegar
ákveðið var að senda menn til tunglsins.
Eldflaugavagnar sem eyða
29,6 tonnum á hundraðið
Vagnarnir hafa flutt fjölmargar geimskutlur á skotpall.
Hámarkshraði með eldflaugafarm á palli er 1,6 km á klukkustund.
Saturn V eldflaug flutt á skotsvæði.
Sala á Kombucha og öðrum gerjuðum drykkjum margfaldast Í Bandaríkjunum
á milli ára.
Gerjaðir drykkir
í eldlínunni
Svo virðist sem sala á gerjuðum
drykkjum sé í hæstu hæðum um
þessar mundir en vestanhafs hefur
sala á Kombucha og gerjuðum
drykkjum margfaldast milli ára.
Í fyrra seldist um 40 prósent
meira af drykknum en árið 2017 í
Bandaríkjunum. Þessi sveifla kemur
örlítið niður á sölu á kókosvatni sem
fór niður um tæp 10 prósent á sama
tíma.
Enn sem komið er lítur út fyrir að
vinsældir slíkra drykkja séu mestar
á vesturströnd Bandaríkjanna og
trónir salan efst í borgum eins og
San Diego, Seattle, Portland, San
Francisco og Spokane. Söluhæstu
drykkirnir innihalda engifer og ber
af ýmsu tagi.
Kombucha er í raun svart te sem
hefur verið gerjað. Við gerjunina
fyllist drykkurinn af góðgerlum,
ensímum og vítamínum, sérstaklega
B-vítamínum. Drykkurinn er um tvö
þúsund ára gamall og hefur verið
nefndur ódauðlega heilsuseyðið af
Kínverjum. Kombucha er kolsýrður
og er því góður í stað hefðbundinna
gosdrykkja.
/ehg – foodnavigator-usa.com
Skógarhögg í nágrenni við helstu
vatnslindir Melbourne í Ástralíu
valda því að um 15 milljarðar lítra
af vatni tapast árlega. Áætlað er
að vatnið jafngildi vatnsþörf um
250 þúsund manns í álfunni.
Niðurstaða rannsókna
sem gerðar voru á vegum
Ríkisháskólans í Ástralíu sýna að
lítið sem ekkert vit sé í því að fella
skóga í nágrenni vatnlindanna. Í
niðurstöðum rannsóknanna segir
að efnahagslegur ávinningur af því
að fella skógana til pappírsgerðar
sé enginn þegar tekið er tillit til
þeirra afleiðinga sem vatnsskortur
af þeirra völdum valdi.
Vatnslindin sem um ræðir er
norðaustan við Melbourne sem
er ein af stærstu borgum Ástralíu.
Lindin er sú stærsta sem íbúar
borgarinnar reiða sig á þegar
kemur að ferskvatni og þar er að
finna um 60% af vatnsbirgðum
borgarinnar. Vatnsbirgðirnar
hafa farið minnkandi undanfarið,
meðal annars vegna þurrka og
skógarhöggs, og voru komnar niður
í 56% við síðustu mælingu.
Meðal þess sem litið var
til í rannsókninni var hversu
mikið af skóglendi á vatnasvæði
vatnslindarinnar hefði tapast vegna
skógarelda og vegna skógarhöggs.
Niðurstaðan sýndi að búið væri að
fella um 42% til að áætlanir gerðu
ráð fyrir að 21% hans til viðbótar
yrði felldur á næstu árum.
Rannsóknir sýna að ekki sé nóg
með að felling trjáa dragi úr flæði
vatns í vatnslindina heldur dragi
það einnig úr nývexti trjáa vegna
vatnsskorts.
Yfirvöld vatnsmála í Melbourne
vöruðu við því fyrr á þessu ári að
vatnsbirgðir borgarinnar væru með
lægsta móti og að ekki yrði hægt að
sjá íbúum borgarinnar fyrir vatni til
langframa sé litið til þessa að íbúum
Melbourne fjölgar ár frá ári. /VH
Ástralía:
Skógarhögg veldur
vatnsskorti
Vatnsbirgðirnar hafa farið minnkandi undanfarið, meðal annars vegna þurrka
og skógarhöggs, og voru komnar niður í 56% við síðustu mælingu.