Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Blaðsíða 66

Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Blaðsíða 66
um, en hafa verður í huga að hlutfall bréfritara úr þessum sýsl um er hátt í safninu. Þarna eru einnig dæmi frá bréfriturum úr a.m.k. átta öðrum sýslum víða um land, en oft aðeins frá einum bréfritara úr hverri sýslu þannig að af þeim bréfum verða ekki dregnar miklar ályktanir. Það er hins vegar athyglisvert að hátt í helmingur dæmanna er úr bréf- um skrif uð um í Vesturheimi, en þess ber að geta að hlutfall þeirra bréfa í safninu er nokkuð hátt. Til dæmis eru öll dæmi frá bréfriturum upprunn- um í Austur-Skaftafellssýslu, Árnes sýslu og Dala sýslu skrifuð vestanhafs. Það er ekki síður erfitt að staðsetja dæmi úr blöðum og tímaritum. Höfunda efnis er þar sjaldnast getið og ekki alltaf hlaupið að því að finna uppruna þeirra þótt svo væri. Þó vekur athygli að áratugina kringum alda- mótin er umtalsverðan hluta dæma úr blöðum útgefnum á Íslandi að finna í Draupni og einkum Dvöl sem Torfhildur Þor steins dóttir Hólm skáld kona gaf út eftir Vesturheimsdvöl sína — og skrifaði trúlega að talsverðu leyti. Ekki er heldur hægt að draga miklar ályktanir af fáum dæmum úr skáld verkum. Þó er rétt að benda á að flestir þeirra höfunda sem nota blönduðu setningagerðina í verk um sínum eru upprunnir á norðaustan- verðu landinu (Þorgils gjallandi, Jón Trausti, Hulda) eða hafa dvalist lang- dvölum í Vesturheimi (Torfhildur Þorsteinsdóttir Hólm, Einar H. Kvaran). Vesturheimsdvöl rithöfunda er ekki nefnd hér að ástæðulausu. Það virðist nefni lega ljóst að bland aða setningagerðin hefur staðið miklu styrkari fótum í máli Vestur-Íslend inga en á Íslandi. Þannig eru rúmlega þrír fjórðu þeirra dæma sem ég fann í blöðum og tíma ritum frá áratugn- um 1890–1899 úr vesturíslenskum blöðum þannig að sú sprenging í tíðni setningagerðarinnar sem nefnd er í 2.2 kemur fyrst og fremst fram í Vestur heimi. Helstu blöð Vestur-Íslendinga hefja göngu sína um þetta leyti — Heimskringla 1886, Lögberg 1888 — og þar með fær setningagerðin að blómstra á prenti. Fyrsta áratug 20. aldar (1900–1909) er hlutfall vesturíslensku blað - anna í dæma safn inu tæpur helmingur, en helst síðan kringum þriðjung allt fram til 1960. Þá verður að hafa í huga að hlutfall Vesturheimsblaða af blöðum og tímaritum á íslensku var nokkuð hátt um aldamótin 1900, en fór síðan smátt og smátt lækkandi.14 Þriðjungur dæma um miðja 20. öld sýnir því miklu meiri mun vesturíslensku og íslensku á Íslandi en þriðj - ungur dæma snemma á öldinni. Eiríkur Rögnvaldsson66 14 Lausleg athugun bendir til að efni þeirra gæti verið milli 15 og 20% heildartextans á síðasta áratug 19. aldar en sennilega ekki orðið nema 2–3% á sjötta áratugnum. Þetta er reiknað út frá fjölda dæma um og og að úr Vesturheimsblöðunum sem hlutfall af heildar - fjölda dæma um þessi orð. Það er mjög grófur mælikvarði en nógu nákvæmur hér.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.