Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Side 170

Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Side 170
Bergen en það voru nánast eingöngu fullorðnir karlmenn sem bjuggu á afmörk - uðu svæði og höfðu takmörkuð samskipti við heimafólk. Í Osló og nágrenni bjuggu aftur á móti aðallega þýskar fjölskyldur, þær voru dreifðar um borgina og hafa því væntanlega verið í nánara sambandi við aðra íbúa. Ætla má að þessi munur hafi haft ólík áhrif á málnotkun, sérstaklega val á samskiptamáli, og á útbreiðslu og eðli tvítyngis í samfélaginu en það eru þættir sem skipta máli fyrir eðli og umfang þeirra áhrifa sem spretta af máltengslum. Síðasta greinin í þessum hluta fjallar um málaðstæður í Noregi (höf.: Ernst Håkon Jahr). Norskar mál - aðstæður og málþróun undanfarinna 100–150 ára eru flóknar og hafa vakið áhuga félagsmálfræðinga langt út fyrir Norðurlönd. Sem kunnugt er hefur þró- unin þar verið talsvert ólík því sem gengur og gerist í Evrópu þar sem staðalmál (ríkismál) hafa haft sterka stöðu og hefðbundnar mállýskur átt mjög í vök að verj - ast. Í Noregi hefur aftur á móti verið ýtt undir að fólk noti sína mállýsku, ekki bara í nærsamfélaginu heldur almennt, og þær hafa notið almenns stuðnings og velvilja. Þar hefur heldur ekki orðið til talað staðalmál á borð við ríkisdönsku eða -sænsku. Ritmálsstaðlarnir eru hins vegar tveir, bókmál og nýnorska, sem báðir njóta opinberrar viðurkenningar og stuðnings þótt mikill munur sé á útbreiðslu þeirra. Á sama tíma hafa verið líflegar umræður og oft hatrammar deilur um mál og málnotkun meðal lærðra og leikra í Noregi. Í greininni er gefið yfirlit yfir stöðuna í Noregi og forsögu hennar. Í þriðja og síðasta hluta ritsins eru fjórar greinar um málvistfræði frá sjónar- horni málsvæða og málsamfélaga utan Evrópu, sem mörg eru mun margbreyti- legri og flóknari en þau evrópsku. Fyrsta greinin (höf.: Ana Deumert) fjallar um Suður-Afríku. Þar eru töluð fjölmörg tungumál af ólíkum uppruna sem hafa verið töluð á þessum slóðum í nokkrar aldir þótt sum hafi borist með innflytjend- um frá fjarlægum stöðum, t.d. enska og hollenska sem með tímanum varð afrika- ans. Útbreiðsla, staða og innbyrðis tengsl þessara mála er flókin og sambúð þeirra hefur leitt af sér ný blendingsmál og -málbrigði í tímans rás. Höfundur dregur upp mynd af málaðstæðum og skoðar þær skipulega í ljósi hugmynda Haugens um vistfræði tungumála. Ray Harlow og Julie Barbour rita næstu grein um stöðu og þróun Māori, hins pólýnesíska máls frumbyggja í Nýja-Sjálandi, sem frá mál- vistfræðilegu sjónarhorni tengist aðkomu enskumælandi innflytjenda á 19. öld. Sókn ensku á svæðinu gerði Māori smám saman að minnihlutamáli með tak- markað notkunarsvið en höfundur rekur hvernig opinber stuðningur og breytt viðhorf hafa styrkt stöðu þess á síðari árum. Í grein Miriam Meyerhoff fjallar hún um málaðstæður á eyjunni Bequia í Karabíska hafinu. Hún er byggð afkom- endum breskra nýlenduherra og afrískra þræla og íbúarnir tala kreólamál, Bequia-ensku. Í umfjölluninni er gerð tilraun til að tengja hugtakið „vísbending“ (indexicality, sbr. index ‘vísir’) eins og það er notað í félagsmálfræði og mál- vistfræði saman til þess að varpa ljósi á málaðstæður. Þessum hluta lýkur á grein um vistfræði tungumála í Botswana (höf.: Lars-Gunnar Anderson). Það er til- Ritfregnir170
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.