Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Page 170

Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Page 170
Bergen en það voru nánast eingöngu fullorðnir karlmenn sem bjuggu á afmörk - uðu svæði og höfðu takmörkuð samskipti við heimafólk. Í Osló og nágrenni bjuggu aftur á móti aðallega þýskar fjölskyldur, þær voru dreifðar um borgina og hafa því væntanlega verið í nánara sambandi við aðra íbúa. Ætla má að þessi munur hafi haft ólík áhrif á málnotkun, sérstaklega val á samskiptamáli, og á útbreiðslu og eðli tvítyngis í samfélaginu en það eru þættir sem skipta máli fyrir eðli og umfang þeirra áhrifa sem spretta af máltengslum. Síðasta greinin í þessum hluta fjallar um málaðstæður í Noregi (höf.: Ernst Håkon Jahr). Norskar mál - aðstæður og málþróun undanfarinna 100–150 ára eru flóknar og hafa vakið áhuga félagsmálfræðinga langt út fyrir Norðurlönd. Sem kunnugt er hefur þró- unin þar verið talsvert ólík því sem gengur og gerist í Evrópu þar sem staðalmál (ríkismál) hafa haft sterka stöðu og hefðbundnar mállýskur átt mjög í vök að verj - ast. Í Noregi hefur aftur á móti verið ýtt undir að fólk noti sína mállýsku, ekki bara í nærsamfélaginu heldur almennt, og þær hafa notið almenns stuðnings og velvilja. Þar hefur heldur ekki orðið til talað staðalmál á borð við ríkisdönsku eða -sænsku. Ritmálsstaðlarnir eru hins vegar tveir, bókmál og nýnorska, sem báðir njóta opinberrar viðurkenningar og stuðnings þótt mikill munur sé á útbreiðslu þeirra. Á sama tíma hafa verið líflegar umræður og oft hatrammar deilur um mál og málnotkun meðal lærðra og leikra í Noregi. Í greininni er gefið yfirlit yfir stöðuna í Noregi og forsögu hennar. Í þriðja og síðasta hluta ritsins eru fjórar greinar um málvistfræði frá sjónar- horni málsvæða og málsamfélaga utan Evrópu, sem mörg eru mun margbreyti- legri og flóknari en þau evrópsku. Fyrsta greinin (höf.: Ana Deumert) fjallar um Suður-Afríku. Þar eru töluð fjölmörg tungumál af ólíkum uppruna sem hafa verið töluð á þessum slóðum í nokkrar aldir þótt sum hafi borist með innflytjend- um frá fjarlægum stöðum, t.d. enska og hollenska sem með tímanum varð afrika- ans. Útbreiðsla, staða og innbyrðis tengsl þessara mála er flókin og sambúð þeirra hefur leitt af sér ný blendingsmál og -málbrigði í tímans rás. Höfundur dregur upp mynd af málaðstæðum og skoðar þær skipulega í ljósi hugmynda Haugens um vistfræði tungumála. Ray Harlow og Julie Barbour rita næstu grein um stöðu og þróun Māori, hins pólýnesíska máls frumbyggja í Nýja-Sjálandi, sem frá mál- vistfræðilegu sjónarhorni tengist aðkomu enskumælandi innflytjenda á 19. öld. Sókn ensku á svæðinu gerði Māori smám saman að minnihlutamáli með tak- markað notkunarsvið en höfundur rekur hvernig opinber stuðningur og breytt viðhorf hafa styrkt stöðu þess á síðari árum. Í grein Miriam Meyerhoff fjallar hún um málaðstæður á eyjunni Bequia í Karabíska hafinu. Hún er byggð afkom- endum breskra nýlenduherra og afrískra þræla og íbúarnir tala kreólamál, Bequia-ensku. Í umfjölluninni er gerð tilraun til að tengja hugtakið „vísbending“ (indexicality, sbr. index ‘vísir’) eins og það er notað í félagsmálfræði og mál- vistfræði saman til þess að varpa ljósi á málaðstæður. Þessum hluta lýkur á grein um vistfræði tungumála í Botswana (höf.: Lars-Gunnar Anderson). Það er til- Ritfregnir170
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.