Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Page 168

næsta lestur gerðist það stundum að ég saknaði einhvers og skýringin var þá tekin
upp aftur. Það má vel vera að ég hafi ekki verið nógu dugleg við að grisja varnagla
og ólíklegri kosti (eða verið of dugleg að stinga slíku inn aftur). En eftir á að
hyggja finnst mér ágætt að hafa það skjalfest að ég hafi hugsað um þessa mögu-
leika á þessum tíma þótt ég sé ekki endilega hlynntust þessum skýringum.
Hér er rétt að nefna að sumir varnaglar eru í raun ekki frá mér komnir upp-
haflega heldur ritrýnendum eða ritstjórum Íslensks máls. Þannig er því t.d. háttað
um varnaglann á bls. 323 í bókinni sem Veturliði nefnir í andmælum sínum sem
dæmi um léttvægt atriði sett fram líkt og til öryggis.11 Ég er sammála því að þetta
sé heldur léttvægt og það er rétt að ég set þetta fram til öryggis. En jafnvel þótt
mér þyki þetta sjálfri léttvægt fannst mér ástæðulaust til að sleppa því. Úr því að
einhver lesandi gat leitt hugann að þessum möguleika þótti mér sjálfsagt að minn-
ast á hann.
Orð og orðasambönd á borð við kannski má telja, kann að vera og hugsanlega
koma ærið oft fyrir í bókinni og oft lýkur umræðunni ekki með eindreginni
niðurstöðu. Ástæður þessa eru held ég einkum tvær. Annars vegar er ég almennt
frekar varkár og ég er ekki mikið fyrir að alhæfa. Hins vegar er það dæmafjöld-
inn, eða -fæðin. Mér er tíðrætt um hvað ég hafi eytt miklum tíma í dæmasöfnun
og hafi safnað mörgum dæmum. En hvað þýðir mörg dæmi? Mörg miðað við
hvað? Þetta er vitaskuld afstætt. Þetta voru vissulega mörg dæmi fyrir mig að
safna, þetta tók mörg ár. En til þess að reyna að varpa ljósi á málbreytingar er
þetta auðvitað heldur lítið og í sumum tilvikum mjög lítið. Frekar en að fullyrða
of mikið á grundvelli fárra dæma vil ég halda mörgum möguleikum opnum og slá
marga varnagla.
1.2 Umræða á tveimur plönum
Menn eru mishrifnir af neðanmálsgreinum. Flestum lesendum er líklega frekar í
nöp við þær enda slíta þær gjarna samhengið. Þeir eru þó til sem finnst neðanmáls-
greinar það alskemmtilegasta. Sem höfundi finnst mér neðanmálsgreinar dásam-
legt fyrirbæri. Meðan á skrifum stendur geymi ég þar ýmsar hugmyndir og dæmi.
Þær gefa tækifæri til að hafa innan seilingar ýmislegt sem skiptir kannski litlu máli
en ekki er ástæða til að henda, a.m.k. ekki strax. Og þær skapa rými fyrir alls kyns
vangaveltur, varnagla, útúrdúra, millivísanir og plássfrekar tilvísanir.
Það sem skiptir mestu máli fyrir umræðu og röksemdafærslu er í meginmáli
í bókinni. Það á að vera að hægt að skilja efni bókarinnar án þess að lesa neðan-
málsgreinarnar. Ég prófaði undir lokin að líta yfir textann án þess að lesa þær og
mér fannst flæðið í honum eðlilegt. Þeir sem þykja neðanmálsgreinar truflandi
Katrín Axelsdóttir168
11 Athugasemd ritrýnis/ritstjóra við greinina í Íslensku máli hljóðaði svo: „En er ekki
hugsanlegt að hálfbeygðar myndir hafi líka verið til í elstu íslensku en fyrir einhverja til-
viljun hafi ótvíræðar myndir þeirra ekki ratað í handrit?“