Spássían - 2012, Side 22

22
sem einhver talar um fallegu, dimmbláu
augun hennar sé verið að segja að mín séu
ekki eins falleg, svona ljós og skringilega
grænblá. Og þegar dáðst er að þykka, ljósa
hárinu á henni sem flæðir eins og gull niður
axlirnar, þá sé gefið í skyn að rauðbrúna
hárið á mér sé nú ekkert sérstakt (94).
Athyglin beinist alltaf að Helgu. Þetta á meira að segja
við um fermingardag Rúnu. Hún hafði valið ákveðinn dag
til að fermast ásamt bestu vinkonu sinni, en það hittist
þannig á að Andlit ársins er valið sama dag. Helga spyr
Rúnu hvort hún vilji skipta um dag:
Ég get ekkert sagt. Auðvitað langar mig að
segja nei, farðu þá bara í þessa keppni þína,
vertu þá bara fallegust og æðislegust og allt,
en leyfðu mér að eiga daginn sem ég var
búin að ákveða … (34)
Athyglin sem Helga fær eykst eftir að hún er orðin veik.
Rúna finnur til með systur sinni og skilur að hún þarf
hjálp en verður sár þegar mamma gleymir næstum
tónleikum þar sem hún á að spila og þegar hún veitir því
varla nokkra athygli að Rúna sé að fara á stefnumót.
SVO SÁTT
Í Myndinni af speglinum er ekki birt fegruð eða
jákvæð mynd af lystarstoli og ekki er hægt að túlka
bókina sem leiðbeiningabækling eða innblástur fyrir
átröskunarsjúklinga, eins og Caroline Daniels segir
mögulegt að túlka sumar ungingabækur sem fjalla um
lystarstol. Myndina í speglinum er hins vegar varla hægt
að túlka sem gagnrýni á staðlaðar fegurðarímyndir þótt
boðskapur bókarinnar sé sá að við eigum að vera sátt
við okkur sjálf; njóta þess hvernig við erum og hver við
erum. Þetta birtist skýrast í persónu Rúnu.
 Með hjálp Rúnu og Atla, vinar síns, viðurkennir Helga
vanmátt sinn, stígur út úr spéspeglasalnum og reynir að
horfast í augu við hina raunverulegu spegilmynd sína.
Rúna þarf einnig að horfast í augu við eigin spegilmynd
og það gerir hún þegar yfirmenn módelskrifstofunnar,
þar sem Helga starfaði, mæla hana út og ýja að því að
hún geti sjálf orðið módel – komið í stað systur sinnar.
Rúna stendur frosin á gólfinu og sér spegilmynd sína
í tveimur speglum sem spegla svo hvor annan þannig
að spegilmynd hennar er þarna í „þúsund brotum“
(157). Um stund nær hún varla andanum en svo bresta
fjötrarnir og styrkri röddu segir hún „Nei“ og hleypur út. Í
þessu felst sigur Rúnu. Hún er þegar fullkomin, alveg eins
og hún er.

1 Nefna má nokkrar bækur sem fjalla m.a. um lystarstol:
Sundur og saman (1993) og Kossar og ólífur (2005) eftir Jónínu
Leósdóttur. Í báðum tilvikum er það vinkona aðalsöguhetjunnar
sem þjáist af sjúkdómnum. Annað dæmi er Heljarstökk
afturábak (1998) eftir Guðmund Ólafsson og þá má nefna
bókina Strákarnir með strípurnar (2007).
2 Daniel, Carolyn, Voracious Children: Who eats whom in
children’s literature, Routledge, New York og Abingdon, 2006.
3 Sama rit.
“Dead girl walking,” the
boys say in the halls.
“Tell us your secret,” the
girls whisper, one toilet to
another.
I am that girl.
I am the space between
my tights, daylight shining
through.
Wintergirls
Wintergirls (2009) eftir Laurie Halse
Anderson er ein áhrifamesta – og
um leið umdeildasta – unglingabók
síðustu ára sem fjallar um lystarstol.
Kvöld eitt deyr Cassie, besta
vinkona Liu, alein á mótelherbergi
í kjölfar fylgikvilla búlimíu. Fyrr
þetta örlagaríka kvöld hafði Cassie
hringt 33 sinnum í Liu án þess að
hún svaraði og er Lia því uppfull af
sjálfsásökun auk sorgar og saknaðar.
Draugur Cassie ásækir hana, talar til
hennar og reynir að sannfæra hana
um að fylgja sér.
 Lia er strax í upphafi svo vannærð
að hún á erfitt með að hugsa rökrétt
og hún hefur ógeð á sjálfri sér, bæði
líkama sínum og sálu og borðar
sífellt minna og minna því það virðist
vera það eina sem hún hefur stjórn
á. Auk þessa lokar hún sig inni á
baðherbergi og sker sig, ekki til að
valda sársauka heldur til að hleypa
sársaukanum – og ógeðinu – út.
Ógeðið er hún sjálf og því minna sem
til er af henni, því betra.
 Á netinu eru ótalmargar
svokallaðar pro-ana vefsíður og
spjallsíður sem hampa lystarstoli sem
lífsstíl frekar en sjúkdómi. Þar deila
lystarstolssjúklingar reynslusögum
og gefa hver öðrum ráð, t.d. um það
hvernig best er að komast hjá því
að borða, hvaða matur inniheldur
fæstar hitaeiningar og þess háttar.
Á þessum síðum er oft að finna
lista yfir bækur sem sjúklingarnar
líta á sem thinspiration, en orðið er
samsett úr orðunum thin (grönn)
og inspiration (innblástur); þ.e.
þetta eru bækur sem eiga að hvetja
lystarstolssjúklinga til að halda áfram
á sömu braut. Á einum bókalista
segir meðal annars um bækurnar:
„Reading these books has helped me
so much. I’ve gotten tips, motivation
and many of the characters have
become my role-models.“
 Wintergirls hefur ekki náð
miklum vinsældum í þessum kima
internetsins, ef til vill því lýsingarnar
á aðalpersónunni eru of átakanlegar,
sársauki Liu of raunverulegur. Í
sögunni er ekkert sem gyllir myndina
af lystarstoli, ekkert sem gerir
sjúkdóminn eftirsóknarverðan.
Wintergirls er átakanleg og erfið
skáldsaga en þar er þó að finna ást
og örlitla von, annars væri bókin
hreinlega of erfið aflestrar.
Vetrarstúlkur