Fjölrit RALA - 10.01.1979, Síða 75

-73-
Illgresiseyóing
Skal tekið fram, að mörk eru alls ekki skörp hér á milli. Ýmis millistigsefni
eru t.d. fyrir hendi, sem hafa snertiverkanir, og geyirast jafnframt í jörð um
tíma og verka síðan í gegn um rætur, eftir því sem illgresið spírar.
I þeim tilvikum, þegar um er að ræða snertiverkandi efni, taka blöð eða
rætur eitrið í sig, en að öðru leyti smitar það ekki teljandi inn í jurtina.
£fni þessi svíða umrædda plöntuhluta, eða beinlínis eyðileggja getu grænu korn-
anna til ljósnáms, með þeim afleiðingum, að jurtin de^n? skjótlega. Oftast
nefnast þau snertiefni. Efnasambönd gædd þessum eiginleikum eru t.d., auk
tröllamjöls, dinosep, diquat, paraquat og að hluta propanil.
Efnasambönd, sem hafa kerfisverkandi eiginleika, verka annað hvort þannig,
að allir hlutar plöntunnar taka eitrið í sig, en það berst síðan fram og aftur
um vefi hennar og truflar vaxtarstarfsemina uns plantan deyr. Gott dæmi um
slík kerfiseitur eru ýmis hormónasambönd. 1 öðrum tilvikum draga aðeins ræturn-
ar til sín eitrið, sem eingöngu flyst upp eftir plöntunni eftir viðaræðum
hennar. Þar sem efni þessi hafa áhrif á líffærakerfi plantna, nefnast þau jafn-
an kerfiseitur.
d. Rétt notkun er mikilvæg. Illgresiseyðandi efni, sem koma til álita
við kartöfluræktun, eru ýmist tekin til handargagns áður en kartöflugrösin fara
að sjást eða rétt eftir að greina má grösin. Fyrra tilvikið er mun algengara.
Ýmist eru efnin í formi dufts eða vökva, sem blandað er vatni og dreift
með dælum. Sum efnanna eru mjög torleyst, en ágæti þeirra um sérhæfni byggist
m.a. á því. Er því áríðandi, að góð hreyfing sé á úðunarleginum á meðan á
dreifingu stendur. Flestar stærri dælur hafa búnað, sem sér fyrir hæfilegri
hreyfingu vökvans,- þannig að um botnfall efnis þurfi ekki að óttast. Sé um
illgresiseitur að ræða, sem fyrst og fremst býr yfir þeim eiginleikum, að vera
snerti- og sviðnunareitur, er mikilvægt að draga úðun eins og unnt er á langinn
eða alveg þar til 2-3 dögum áður en örla tekur á kartöflugrösum. Góður árangur
af þannig efnum næst því aðeins, að mikill hluti illgresis hafi náð að spíra,
þegar dreifing er framkvæmd. Ella getur það orðið vandamál síðar, t.d. ef þann-
ig hagar til með veður, að það örvi illgresi til spírunar, eftir að grös eru
komin upp. Líði hins vegar langur tími á milli þess, að sett er niður og kart-
öflugrös koma upp, og haldist veður þurrt, næst oft nokkuð góður árangur.
Efnin, sem verka á þennan hátt, er m.a. diquat, paraquat og pentachlorphenol
(fyrir utan tröllamjöl).
Margfalt áhrifameiri og virkari efni en fyr'rnefnd, eru þau, sem búa bæði
yfir snerti- og jarðvegsverkunum, og eitra því út frá sér um tíma. Þau granda
þá illgresinu jafnóðum og það spírar. Oft gætir áhrifa þannig efna í nokkrar