Fréttablaðið - 24.11.2020, Qupperneq 12

Frá degi til dags
Halldór
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Björk
Eiðsdóttir
bjork@frettabladid.is

Það er
staðreynd
að fjörutíu
til fimmtíu
prósent
þeirra sem
leggjast inn
á geðdeild
hér á landi
eiga börn.

Á næsta
kjörtímabili
verður
ekkert
yfirfall á
ríkissjóði til
að dæla út
peningum.
Í liðinni viku efndu Geðhjálp og Geðverndarfélag Íslands til málþings um börn foreldra með geð-rænan vanda undir yfirskriftinni: Taktu eftir mér – hlustaðu á mig.Þar tóku til máls innlendir og erlendir sér-fræðingar með það að markmiði að greina stöðu
þessara barna og hvað gera megi til að bæta hana.
Það er staðreynd að fjörutíu til fimmtíu prósent
þeirra sem leggjast inn á geðdeild hér á landi eiga börn.
Skortur er á hérlendum rannsóknum um afleiðingar
þess fyrir börn að alast upp hjá foreldri sem þjáist af
geðrænum veikindum, en samkvæmt erlendum rann-
sóknum eru auknar líkur á að þessi sömu börn greinist
sjálf með geðrænan vanda.
Þessi börn eru jafnframt líklegri til að flosna upp úr
námi. Þeim er hættara við að missa heilsu og starfsgetu
og hlutfall þeirra sem hafa verið í umönnunarhlutverki
sem börn er hærra meðal öryrkja.
Stuðnings- og ráðgjafarsetrið Bergið tekur á móti
ungu fólki sem þarf á aðstoð að halda en um 40 prósent
þeirra sem þangað leita hafa alist upp hjá foreldrum
með geðsjúkdóma eða fíkn.
Áhrif þess að alast upp hjá einstaklingi sem er veikur
á geði og þurfa að taka að sér umönnunarhlutverk sem
er flestum fullorðnum ofviða, vara nefnilega út lífið.
Börn í þessari stöðu þurfa oft að fullorðnast hratt,
taka jafnvel ábyrgð á veiku foreldri sínu, yngri systkin-
um, heimilinu og auðvitað sjálfu sér. Einmitt á mótandi
árum þegar börnin þurfa sem mestan stuðning sjálf.
Þau upplifa oft skert félagsleg tengsl og fyrir því
geta verið margs konar ástæður; skortur á hvatningu
og stuðningi, tímaleysi, ef börnin þurfa að taka að sér
mörg önnur hlutverk og svo er það skömmin sem enn
hefur ekki verið upprætt.
Börn sem alast upp hjá geðrænt veiku foreldri bjóða
oft ekki vinum heim því metnaðarfullur feluleikur á sér
stað. Þau vilja ekki að vinirnir sjái ástandið heima fyrir
og leggja sig þá fram um að enginn viti af stöðunni.
Ef foreldrið hefur skert innsæi í eigin veikindi er
ólíklegt að talað sé um þau á heimilinu. Barnið þarf þá
að fylla í eyðurnar um hvað hrjáir mömmu eða pabba,
hvernig sjúkdómurinn muni þróast og fær heldur ekki
svar við stóru spurningunni: Mun ég veikjast líka?
Rannsóknir sýna að umtalsverð ábyrgð í umönnun
og stuðningi við foreldri getur haft skaðleg áhrif á til-
finningalega, líkamlega og félagslega heilsu barna.
En hver styður svo við bakið á þessum börnum? Þar
liggur stóri vandinn. Börn sem alast upp hjá foreldrum
með alvarlegan geðrænan vanda eru ekki mjög sýni-
legur hópur hér á landi og skortur á úrlausnum og
stuðningi við þau er aðkallandi.
Sannað er að trúnaðarsamband við traustan fullorð-
inn einstakling er mikilvægt börnum. Mörg umræddra
barna upplifa ekkert slíkt samband og því verðum við
að breyta. Til þess þarf skimun í skólum til að hægt sé
að greina mögulegan vanda. Eins þarf heilbrigðis- og
félagslega kerfið að bregðast við.
Þegar manneskja greinist með geðsjúkdóm ætti það
að vera ófrávíkjanleg regla að fjölskylda hennar fái
raunverulegan stuðning.
Þessi börn mega ekki upplifa sig ein í heiminum!
Ein í heiminum
Alþýðusambandið hefur áhyggjur af aukinni verðbólgu. Það leiddi hugann að þeirri þver-sögn að Ísland er eina landið í Evrópu um þessar
mundir sem glímir samtímis við kreppu og verðbólgu.
Í öðrum löndum stæðu öll spjót á stjórnendum
seðlabanka ef svo öfugsnúin staða kæmi upp í þjóðar-
búskap þeirra. En við getum ekki tekið Ásgeir Jónsson
á beinið því þetta verður ekki skrifað á hans reikning.
Verðbólgan er ekki að aukast vegna kreppunnar,
sem sóttvarnaráðstafanir okkar og annarra þjóða hafa
leitt til. Við fáum á okkur meiri skell en aðrar þjóðir
vegna krónunnar og þeirra miklu galla sem henni
fylgja. Þessi þversögn um verðbólgu í kreppu sýnir
einfaldlega grundvallarveikleika í kerfinu. Við sjáum
reyndar þversagnirnar víða. Á sama tíma og ríkis-
stjórnarflokkarnir samþykkja tug milljarða árlegan
kostnað við krónuna setja þeir á þessum tímum
milljarða niðurskurðarkröfu á Landspítalann. Við
megum ekki loka augunum fyrir þeirri brotalöm og
það væri ábyrgðarleysi að benda ekki á þessa van-
kanta. Gjaldmiðillinn er of smár til þess að unnt sé
að tryggja nægjanlegan stöðugleika á alþjóðlegum,
opnum og frjálsum fjármagnsmarkaði. Og án stöðug-
leika fær atvinnulífið ekki nauðsynlega viðspyrnu
til þess að hlaupa hraðar. Og án stöðugleika bætum
við ekki lífskjör heimilanna á ný. Og án stöðugleika
verjum við ekki velferðarkerfið.
Frá mínum bæjardyrum séð sýnir þessi þversögn að
við megum ekki láta íhaldssemi og fordóma verða að
hindrunum á vegi okkar Íslendinga. Viðspyrna efna-
hagslífsins byggist ekki á nauðsynlegum skammtíma-
ráðstöfunum einum saman. Eftir veiruna þurfum við
að horfa til lengri tíma og þora að takast á við kerfis-
uppfærslur, sem geta hjálpað okkur í því sameiginlega
verkefni að sækja fram á ný og skapa meiri verðmæti í
stöðugu efnahagsumhverfi.
Á næsta kjörtímabili verður ekkert svigrúm til
að dæla út peningum. Við þurfum að segja fólkinu í
landinu hvernig við ætlum að bregðast við til þess að
geta staðið vörð um velferðarkerfið. Það er ný staða,
sem kallar á nýjar lausnir.
Þversögn
Þorgerður
Katrín
Gunnarsdóttir
formaður
Viðreisnar
Meiri hárraunir
Þeir hverfa nú einn af öðrum
kóvíd-kollarnir sem hafa
verið um allt þann tíma sem
hársnyrtistofur voru lokaðar.
Flestir sem á annað borð þurfa
að fara í klippingu af og til voru
komnir með hár sem minnti á
forsætisráðherra Breta og þeir
sem verst urðu úti á þessu tíma-
bili virtust hafa tekið Trump
sér til fyrirmyndar. Verri var þó
staða þeirra sem ofan á klipp-
ingu láta lita hár sitt reglulega
og hafa þurft að lita sjálfir við
vaskinn. Í síðustu viku bar fyrir
augu dæmi um hvernig það getur
leikið menn grátt þegar mönnum
hitnar í hamsi undir suðandi
myndavélum og hárið missir
skyndilega lit.
Borgarlæknir
Það er læknismenntun Dags Bjé
að þakka að Íslendingar eru að
að fara svona svakalega vel út úr
kóvíd, sagði Michael Bloomberg,
fyrrverandi borgarstjóri New
York-borgar. Þetta sáu fáir fyrir.
Menntun lækna, bæði manna
og dýra, er nefnilega vanmetin
og læknisþekking þeirra aug-
ljóslega skiptir miklu. Nefna
má samgöngur undir stjórn
dýralæknanna Sigurðar Inga
ráðherra og Bergþóru Þorkels-
dóttur í Vegagerðinni. Svo var
dýralæknirinn Árni Mathiesen
líka ráðherra einu sinni. En
úr því að læknismenntunin
skilar þessu, hvernig ætli hefði
farið væri borgarstjóri skipu-
lagsfræðingur?
LÆGSTA VERÐIÐ Í
ÖLLUM LANDSHLUTUM
OG ÓDÝRASTA ELDS-
NEYTI LANDSINS Á
DALVEGI, REYKJAVÍKUR-
VEGI OG Á MÝRARVEGI,
AKUREYRI
SKILYRÐISLAUST
Orkan – Ódýrt fyrir alla
2 4 . N Ó V E M B E R 2 0 2 0 Þ R I Ð J U D A G U R12 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN