Fréttablaðið - 24.11.2020, Qupperneq 84

Þegar ég var fimm
ára voru mamma
og vinkona hennar
eitthvað að pukrast en
svo komu jólin og þá
beið mín dásamleg
dúkka. Búkurinn var
heimasaumaður en hún
var með postulínshöfuð
sem var keypt í búð.
Þórunn Sveinbjörnsdóttir
Sigríður Inga
Sigurðardóttir
sigriduringa@
frettabladid.is
Þórunn er formaður Landssam-
bands eldri borgara og hefur birst
reglulega á skjám landsmanna
undanfarna mánuði á upplýsinga-
fundum Almannavarna. Hún
giftist ung og eignaðist þrjú börn
en þegar þau voru komin á legg hóf
hún að vinna á leikskóla. Hún var
formaður Starfsmannafélagsins
Sóknar og síðar varaformaður
Eflingar. Þórunn fæddist á Hofs-
stöðum í Miklaholtshreppi en
árið 1946, þegar hún var eins árs,
flutti fjölskyldan til Reykjavíkur.
Þórunn á margar góðar minningar
frá æskujólunum. „Jólahald okkar
fjölskyldunnar var óvenjulegt að
því leytinu til að það var lagað
að vinnutíma föður míns, Svein-
björns Bjarnasonar. Hann var í
lögreglunni og vann á vöktum. Við
færðum jólin fram þegar hann var
á kvöldvakt en seinkuðum þeim
ef hann var á dagvakt. Við fórum
í jólamessu ef tími gafst til. Mesti
jólailmur sem ég hef upplifað var
þegar pabbi kom heim með nokkur
epli og appelsínur sem hann fékk
að gjöf frá vinnunni. Ávöxtunum
var pakkað inn í þunnan pappír,
sem var síðan straujaður svo hægt
væri að teikna á hann. Þá var ekki
hægt að kaupa teiknipappír úti í
búð, heldur var allt nýtt sem hægt
var,“ rifjar Þórunn upp.
Vöruúrval var af skornum
skammti og oft þurfti að beita
útsjónarsemi til að verða sér úti
um nauðsynlegan varning. „Þetta
var á skömmtunarárunum. Fólk
fékk skömmtunarmiða og móðir
mín, Áslaug Sigurðardóttir, varð
oft að standa tímunum saman í
biðröð til að fá helstu nauðsynjar.
Allt jólaskraut var heimagert. Við
bjuggum til músastiga úr krep-
pappír og hann var hengdur upp
í loft en annað skraut var tak-
markað. Þegar ég var fimm, sex ára
man ég eftir jólatré sem var smíðað
úr tré og skreytt með kreppappír og
mislitum pappír. Síðar eignuðumst
við jólaseríur sem voru eins og jóla-
bjöllur en slíkar seríur sjást aðeins á
Árbæjarsafni í dag. Þrátt fyrir þetta
voru allir glaðir og ég man hrein-
lega ekki eftir neinu sem mann
vanhagaði um,“ segir Þórunn.
Smám saman rofnuðu þessi höft
og vöruúrvalið jókst. „Það þótti
merkilegt þegar hægt var að kaupa
jólakúlur sem glitraði á. Svo fengust
glansmyndir af englum og jóla-
sveinum sem við krakkarnir söfn-
uðum og límdum inn í stílabækur.
Faðir vinkonu minnar var á milli-
landaskipi og kom heim með alls
konar jólaskraut frá Ameríku, t.d.
stórar myndir af jólasveinum sem
voru hengdar á útidyr. Það var alveg
sér á parti. Þegar ég var orðin eldri
var mjög vinsælt að fara niður í bæ
að skoða skreytingarnar í útstill-
ingargluggum Rammagerðarinnar,
sem voru einstaklega fallegar.“
Heimagerðar jólagjafir glöddu
barnshjartað
Þórunn minnist þess að á æskuár-
unum voru jólagjafir oftar en ekki
heimagerðar en mikil gleði og
eftirvænting fylgdi því að fá pakka
og sjá hvað leyndist í honum.
„Mamma átti frábæra vinkonu sem
hét Ósk og var mikil saumakona.
Þegar ég var fimm ára voru þær
eitthvað að pukrast en svo komu
jólin og þá beið mín dásamleg
dúkka. Búkurinn var heimasaum-
aður en hún var með postulíns-
höfuð sem var keypt í búð. Ósk
hafði saumað kjóla og fleira fínerí á
dúkkuna og síðar saumaði hún kjól
á mig úr sama efni. Á þessum tíma
var lítið um búðarkeypt leikföng,“
segir Þórunn og bætir við að þessi
fallega vinátta móður hennar og
Óskar standi upp úr í jólaminn-
ingunum.
„Þegar ég varð eldri fannst mér
ómissandi að fá nýja bók í jólagjöf
og helst konfekt líka. Að fara að
hátta með nýja bók, t.d. Hönnu-
bækurnar eða Möttu Maju-bæk-
urnar og konfektmola situr fallega
í minningunni. Við vinkonurnar
skiptumst á jólagjöfum og svo voru
þessar bækur lánaðar á milli og
lesnar upp til agna,“ rifjar Þórunn
upp.
Í jólamatinn var oftast lamba-
læri eða -hryggur með brúnuðum
kartöflum og grænum baunum frá
Ora. „Mamma var húsmæðraskóla-
gengin og kunni að búa til góða
eftirrétti. Við fengum oft frómas
eða búðing, t.d. rommbúðing. Þá
fékk maður að handleika pínu-
litla flösku með nokkrum romm-
dropum í og setja út á búðinginn.
Malt og appelsín fékkst bara á
jólunum. Á jóladag lagaði mamma
heitt súkkulaði með rjóma og með
því borðuðum við vanilluhringi,
spesíur, gyðingakökur og vínar-
tertur sem hún bakaði. Á jóladag
var alltaf hangikjöt í matinn,“ segir
Þórunn. „Það er ekki hægt að bera
þessa tíma saman við nútímann.
Þetta eru eins og tveir ólíkir
heimar,“ segir hún.
Jól í skugga sorgar
Þórunn segir að á fullorðinsár-
unum hafi jólin yfirleitt verið
friðsæll og rólegur tími en ein jólin
séu sér þó sérlega minnisstæð, en
þau voru haldin í skugga sorgar.
„Í desember árið 1997 veiktist
mamma alvarlega og varð að
leggjast inn á Landspítalann. Við
pabbi vorum hjá henni þann 22.
desember og vissum í hvað stefndi.
Hún lést á Þorláksmessu. Þetta voru
skrítnustu jól sem ég hef upplifað.
Við fjölskyldan vorum að undirbúa
jarðarförina hennar mömmu yfir
jólin. Við stóðum öll þétt saman en
mér fannst ekki vera nein jól. Eftir
þetta tók mig nokkur ár að finna
aftur jólaandann í hjartanu. Ég fékk
styrk í því að reyna að standa mig
og styðja pabba. Eftir þessa reynslu
finn ég virkilega til með fólki sem
lendir í áföllum á þessum árstíma,“
segir Þórunn.
Jólin á kórónuveirutímum
Þegar Þórunn er innt eftir því
hvernig jólahaldið verði hjá henni
í ár, segist hún ekki búin að ákveða
það nákvæmlega en þar spilar
kórónuveirufaraldurinn inn í. „Við
höfum undanfarin ár átt jól víða,
m.a. hjá dóttur okkar í Danmörku,
hjá öðrum syni okkar og svo uppi í
sveit í góðu húsi. Í ár er ekki komin
ákvörðun vegna COVID-19 en allt
það er opið, enda eru jólin fjöl-
skyldusamvera og sumar hefðir
fylgja enn eins og hangikjöt á jóla-
dag en þá eru börn og barnabörn
hjá okkur. Kórónuveirufaraldurinn
mun hafa áhrif á líf margra og legg
ég áherslu á að fólk gæti sinna nán-
ustu og njóti saman góðra stunda,“
segir Þórunn að lokum.
Jólin færð fram eða til baka
Þórunn segir að
í æsku hafi jóla-
hald fjölskyld-
unnar verið
lagað að vinnu-
tíma föður
hennar, sem var
í lögreglunni og
vann á vöktum.
FRÉTTABLAÐIÐ/SIG-
TRYGGUR ARI
Þórunn Sveinbjörnsdóttir minn-
ist æskujólanna með mikilli
hlýju. Heimilið var skreytt með
músastiga og jólagjafirnar voru
oftast heimagerðar en vöktu
gleði og eftirvæntingu. Þórunn
segir jólin fyrr og nú ólíka heima
sem vart sé hægt að bera saman.
Órjúfanlegur hluti
af jólunum
24. nóvember 2020 JÓL 2020 62 FRÉTTABLAÐIÐ