Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2020, Síða 80

geta lagt fyrir hins vegar (p = 0,021). Bæði viðhald heilbrigðis
og stjórnun sjálfsumönnunar mældist betri hjá þeim sem áður
höfðu lagst inn á sjúkrahús vegna kransæðasjúkdóms en þeim
sem voru að leggjast inn í fyrsta sinn. Ekki mældist munur á
sjálfs umönnun og trú á eigin getu hjá þeim sem bjuggu í dreif -
býli og þéttbýli.
Einföld aðhvarfsgreining leiddi í ljós að trú á eigin getu
minnkaði með hækkandi aldri og auknum einkennum þung-
lyndis. aðhvarfsgreining sýndi einnig að með aukinni þekk-
ingu á sjúkdómnum batnaði viðhald heilbrigðis og trú á eigin
getu jókst. Þetta samband hélst marktækt í fjölþáttaaðhvarfs-
greiningu. Tengsl viðhalds heilbrigðis, stjórnunar sjálfsumönn-
unar og trúar á eigin getu við bakgrunnsbreytur eru sýnd í
töflu 1.
Forspárþættir sjálfsumönnunar og
trúar á eigin getu
fjölbreytuaðhvarfsgreining leiddi í ljós að viðhald heilbrigðis
var betra hjá konum en körlum, hjá þeim sem höfðu áður lagst
inn á sjúkrahús vegna kransæðasjúkdóms og þeim sem höfðu
meiri sjúkdómstengda þekkingu (r2 = 0,149, p < 0,01). Þrátt
fyrir að ekki hafi verið hægt að skýra breytileika í viðhaldi heil-
brigðis marktækt með fjölda heimilismanna (hvort sjúklingur
byggi einn eða með öðrum) þá styrkti sú breyta líkanið og því
var ákveðið að halda henni inni. Einungis einn þáttur, að hafa
lagst áður inn á sjúkrahús vegna kransæðasjúkdóms, hafði
fylgni við stjórnun sjálfsumönnunar (r2 = 0,018, p < 0,01). Trú
á eigin getu minnkaði með hækkandi aldri, meiri einkennum
þunglyndis og minni sjúkdómstengdri þekkingu (r2 = 0,086,
p < 0,01). niðurstöður fjölbreytuaðhvarfsgreiningar má sjá í
töflu 2.
Umræða
rannsókn þessi er sú fyrsta á Íslandi þar sem metnir eru
áhættuþættir og sjálfsumönnun einstaklinga með kransæða -
sjúk dóm og niðurstöður hennar veita mikilvægar upplýsingar
fyrir hjúkrunarfræðinga og aðra heilbrigðisstarfsmenn. gildi
sjálfsumönnunar í meðferð langvinnra sjúkdóma hlýtur sífellt
meiri athygli og viðurkenningu (riegel o.fl., 2017) en rann-
sóknir á Íslandi um efnið eru fáar, sérstaklega innan hjúkrunar
hjartasjúklinga. reyndar hefur ekki, fram til þessa, verið til
sértækt mælitæki sem metur sjálfsumönnun einstaklinga með
kransæðasjúkdóm og aðeins fannst rannsókn höfunda mæli-
tækisins sem hér er notað, um próffræðilega eiginleika þess
(Dickson o.fl., 2017). Ekki fundust heldur aðrar rannsóknir
þar sem könnuð voru tengsl milli þekkingar og sjálfsumönn-
unar hjá sjúklingum með kransæðasjúkdóm.
niðurstöður rannsóknarinnar sýna að meðalheildarstiga-
fjöldi þáttanna þriggja, viðhalds heilbrigðis, stjórnun sjálfs -
umönnunar og trúar á eigin getu, var á bilinu 52,3–61,6 stig.
Þar sem mælitækið um sjálfsumönnun er nýlegt eru viðmið -
unarmörk fyrir fullnægjandi sjálfsumönnun fyrir þennan sjúk-
lingahóp ekki þekkt. hins vegar hafa rannsóknir á sjálfs um önn-
un einstaklinga með hjartabilun þar sem notað er sambærilegt
mælitæki („Self-Care of heart failure index“, (SChfi)) sýnt að
≥ 70 stig gefa til kynna fullnægjandi sjálfsumönnun á þátt-
unum þremur (riegel o.fl., 2009). Sé miðað við rannsóknir
riegel og félaga (2009) gefa niðurstöður þessarar rannsóknar
því til kynna að sjálfsumönnun íslenskra krans æðasjúklinga
sé ekki nægilega góð. rannsóknir á einstaklingum með hjarta-
bilun hafa sýnt svipaðar niðurstöður eða meðalstigafjölda
55,2–55,6 í öllum þremur þáttum sjálfs umönnunar (ausili
o.fl., 2016).
margrét hrönn svavarsdóttir, kristín guðný sæmundsdóttir, brynja ingadóttir
80 tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 96. árg. 2020
Tafla 2. Þættir sem spá fyrir um viðhald heilbrigðis, stjórnun sjálfsumönnunar og trú á eigin getu til sjálfsumönnunar
(Sjálfsumönnun-kranS) (n = 445)
Forspárþættir b 95% CI R2
Líkan 1: Viðhald heilbrigðis 0,149*
(fasti) 38,3* 30,9–45,7
Þekking-kranS 1,2* 0,7–1,7
Áður lagst inn á sjúkrahús vegna kransæðasjúkdóms [já] 6,6* 3,4–9,7
kyn [kona] 5,7* 1,8–9,6
Býr með öðrum [já] 3,9 –0,2–8,0
Líkan 2: Stjórnun sjálfsumönnunar 0,018*
(fasti) 51,1* 48,6–53,7
Áður lagst inn á sjúkrahús vegna kransæðasjúkdóms [já] 5,1* 1,2–8,9
Líkan 3: Trú á eigin getu til sjálfsumönnunar 0,086*
(fasti) 70,2* 48,5–91,9
aldur –0,4* –0,7–0,2
haDS-þunglyndisstig –1,2* –1,9––0,5
Þekking-kranS 1,0** 0,3–1,8
* p < 0,05
** p < 0,01