Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2020, Qupperneq 82

linga er ekki eins góð og æskilegt getur talist en trú á eigin getu
og nægileg þekking virðast hins vegar geta haft jákvæð áhrif á
sjálfsumönnun. Því er mikilvægt að heilbrigðisstarfsmenn beiti
sér fyrir því að draga úr áhrifum kransæðasjúkdóms með því
að efla trú sjúklinga á eigin getu og virkja áhuga þeirra til að
takast á við áhættuþætti sína. Skipulagning einstaklingshæfðrar
fræðslu, innleiðing hennar í klínísku starfi og mat á árangri er
jafnframt nauðsynlegur hluti af árangursríkri meðferð við
kransæðasjúkdómi. huga þarf sérstaklega að nýgreindum ein-
staklingum, körlum, eldra fólki, þeim sem búa einir og ein-
staklingum með einkenni þunglyndis.
Þakkarorð
Sérstakar þakkir fær auður ketilsdóttir fyrir samstarf við
undir búning og framkvæmd rannsóknarinnar. Einnig fá kol-
brún Sigurlásdóttir, inga Valborg Ólafsdóttir, Lilja Þorsteins-
dóttir, Védís húnbogadóttir, hildur rut albertsdóttir, hildur
Birna helgadóttir og Margrét Sigmundsdóttir þakkir fyrir
vandaða vinnu við gagnasöfnun. höfundar þakka einnig
styrktar aðilum rannsóknarinnar en rannsóknin var styrkt af
Byggðastofnun, vísindasjóði Landspítala, vísindasjóði Sjúkra-
hússins á akureyri, rannsóknar- og vísindasjóði hjúkrunar-
fræðinga, vísindasjóði félags íslenskra hjúkrunarfræðinga
(B-hluti), rannsóknarsjóði háskólans á akureyri, hjartavernd
norðurlands og menningar- og viðurkenningarsjóði kEa.
Síðast en ekki síst þakka höfundar þátttakendum fyrir að gefa
sér tíma til að taka þátt í rannsókninni.
Heimildir
aspelund, T., gudnason, V., Magnusdottir, B. T., andersen, k., Sigurdsson,
g., Thorsson, B., … Capewell, S. (2010). analysing the large decline in
coronary heart disease mortality in the icelandic population aged 25–74
between the years 1981 and 2006. Plos One, 5(11), e13957. doi:10.1371/
journal.pone.0013957
ausili, D., rebora, P., Di Mauro, S., riegel, B., Valsecchi, M. g., Paturzo, M.,
… Vellone, E. (2016). Clinical and socio-demographic determinants of
self-care behaviours in patients with heart failure and diabetes mellitus:
a multicentre cross-sectional study. International Journal of Nursing Stud-
ies, 63,18–27. doi: 10.1016/j.ijnurstu.2016.08.006
Barbaranelli, C., Lee, C. S., Vellone, E. og riegel, B. (2014). Dimensionality
and reliability of the self-care of heart failure index scales: further evi-
dence from confirmatory factor analysis. Research in Nursing & Health,
37(6), 524–537. doi: 10.1002/nur.21623
Buck, h. g., Dickson, V. V., fida, r., riegel, B., D’agostino, f., alvaro, r. og Ve-
llone, E. (2015). Predictors of hospitalization and quality of life in heart fail-
ure: a model of comorbidity, self-efficacy and self-care. International Journal
of Nursing Studies, 52(11), 1714–1722. doi:10.1016/j.ijnurstu.2015.06.018
Chow, C. k., jolly, S., rao-Melacini, P., fox, k. a., anand, S. S. og Yusuf, S.
(2010). association of diet, exercise, and smoking modification with risk
of early cardiovascular events after acute coronary syndromes. Circula-
tion, 121(6), 121: 750–758. doi: 10.1161/CirCuLaTiOnaha.109.891523
Dickson, V. V., Lee, C. S., Yehle, k. S., Mola, a., faulkner, k. M. og riegel, B
(2017). Psychometric Testing of the Self-Care of Coronary heart Disease
inventory (SC-ChDi). Research in Nursing and Health, 40(1), 15–22. doi:
10.1002/nur.21755
Dickson, V. V. og riegel, B. (2009). are we teaching what patients need to
know? Building skills in heart failure self-care. Heart & Lung, 38(3), 253–
261. doi: 10.1016/j.hrtlng.2008.12.001
fors, a., Swedberg, k., ulin, k., Wolf, a. og Ekman, i. (2017). Effects of per-
son-centred care after an event of acute coronary syndrome: Two-year
follow-up of a randomised controlled trial. International journal of cardi-
ology, 249, 42–47. doi: 10.1016/j.ijcard.2017.08.069
ghisi, g. L. de M., abdallah, f., grace, S. L., Thomas, S. og Oh, P. (2014). a
systematic review of patient education in cardiac patients: Do they in-
crease knowledge and promote health behavior change? Patient Education
and Counseling, 95(2), 160–174. doi:10.1016/j.pec.2014.01.012
ghisi, g. L. de M., Sandison, n. og Oh, P. (2016). Development, pilot testing
and psychometric validation of a short version of the coronary artery dis-
ease education questionnaire: The CaDE-Q SV. Patient education and
counseling, 99(3), 443–447. doi: 10.1016/j.pec.2015.11.002
heilbrigðisráðuneytið. (2019). heilbrigðisstefna. Stefna fyrir íslenska heil-
brigðisþjónustu til ársins 2030. Sótt á https://www.stjornarradid.is/lisalib/
getfile.aspx?itemid=879dd726-9e80-11e9-9443-005056bc4d74
housholder-hughes, S. D., ranella, M. j., Dele-Michael, a., Bumpus, S.,
krishnan, S. M. og rubenfire, M. (2015). Evaluation of a postdischarge coro-
nary artery disease management program. Journal of the American Associa-
tion of Nurse Practitioners, 27(7), 371–378. doi: 10.1002/2327-6924.12201
jakob Smári, Daníel Þór Ólason, Þórður Örn arnarson og jón friðrik Sig-
urðsson (2008). Mælitæki fyrir þunglyndi fullorðinna sem til eru í íslen-
skri gerð: Próffræðilegar upplýsingar og notagildi. Sálfræðiritið – Tímarit
Sálfræðingafélgas Íslands 13, 147–169.
karl andersen, Thor aspelund, Elías freyr guðmundsson, kristín Siggeirs-
dóttir, rósa Björk Þórólfsdóttir, gunnar Sigurðsson og Vilmundur guðna -
son. (2017). Yfirlitsgrein. úr gögnum hjartaverndar: faraldsfræði
kransæðasjúkdóma á Íslandi í hálfa öld. Læknablaðið, 103(10), 411–420.
doi: 10.17992/lbl.2017.10.153
kotseva, k., De Backer, g., De Bacquer, D., rydén, L., hoes, a., grobbee, D. …
Wood, D. (2019). Lifestyle and impact on cardiovascular risk factor control
in coronary patients across 27 countries: results from the European Society
of Cardiology ESC-EOrP EurOaSPirE V registry. European Journal of
Preventive Cardiology 26(8), 824–835. doi:10.1177/2047487318825350
Ludman, E. j., Peterson, D., katon, W. j., Lin, E. h., Von korff, M., Ciech -
anowski, P. … gensichen, j. (2013). improving confidence for self care in
patients with depression and chronic illnesses. Behavioral Medicine, 39(1),
1–6. doi: 10.1080/08964289.2012.708682
Mendis, S., Puska, P. og norrving, B. (2011). Global Atlas on cardiovascular dis-
ease prevention and control. genf: alþjóðaheilbrigðismálastofnunin ásamt
alþjóðahjartasamtökunum og alþjóðaheilablóðfallsamtökunum. Sótt á
http://www.who.int/cardiovascular_diseases/publications/atlas_cvd/en/
Piepoli, M. f., hoes, a. W., agewall, S., albus, C., Brotons, C., Catapano, a.
L. … Verschuren, W. M. M. (2016). 2016 European guidelines on cardio-
vascular disease prevention in clinical practice: The Sixth joint Task force
of the European Society of Cardiology and other societies on cardiovas-
cular disease prevention in clinical practice (constituted by representatives
of 10 societies and by invited experts) developed with the special contri-
bution of the European association for Cardiovascular Prevention & re-
habilitation. (EACPR). European Heart Journal, 37(29), 2315–2381. Doi:
10.1093/eurheartj/ehw106
riegel, B., jaarsma, T. og Strömberg, a. (2012). a middle-range theory of
self-care of chronic illness. Advances in Nursing Science, 35(3), 194–204.
doi: 10.1097/ana.0b013e318261b1ba
riegel, B., Lee, C. S., Dickson, V. V. og Carlson, B. (2009). an update on the
self-care of heart failure index. The Journal of Cardiovascular Nursing,
24(6), 485–497. doi: 10.1097/jCn.0b013e3181b4baa0
riegel, B., Moser, k. D., Buck, h. g., Dickson, V. V., Dunbar, S. B., Lee, C, S.
… Webber, D. E. (2017). Self-care for the prevention and management of
cardiovascular disease and stroke: a scientific statement for healthcare
professionals from the american heart association. Journal of the Amer-
ican Heart Association, 6(9), e006997. doi: 10.1161/jaha.117.006997
Schnohr, P., Marott, j. L., kristensen, T. S., gyntelberg, f., grønbæk, M.,
Lange, P. … Prescott, E. (2015). ranking of psychosocial and traditional
risk factors by importance for coronary heart disease: The Copenhagen
City heart Study. European Heart Journal, 36(22), 1385–1393. doi:
10.1093/eurheartj/ehv027
margrét hrönn svavarsdóttir, kristín guðný sæmundsdóttir, brynja ingadóttir
82 tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 96. árg. 2020