Vinnan - 01.09.1946, Page 20

stingur það mjög í augu. hversu samningurinn er langt
fyrir neðan hinn setta kauptaxta. Sérstaklega er hinn
langi tími — 8—10 ár — sem fólkið er að „vinna sig
upp‘ í fullt kaup, alveg óhæfilegu-: samningsgrundvöllur.
Þrátt fyrir þetta hefur þó mjög verulegt spor verið
stigið til kjarabóta fyrir verksmiðjufólkið, bæði hvað
snertir kaup og vinnutíma. Vinnutími hefur, í sumum
verksmiðjunum, verið styttur um 1. klst. á dag, í öðr-
um um Y2 klst. á dag. — I Gefjunni hefur kaup kvenna
hækkað um kr. 136.00 til kr. 187 á ári. Kaup karlmanna,
annarra en vefara, hefur þar hækkað frá kr. 228.00 til
kr. 450.00 á ári. Kaup karl-vefara hefur hækkað frá
kr. 465.00 til kr. 696.00 á ári.
I Iðunni hefur kaup kvenna hækkað um kr. 166.00
til kr. 240.00 á ári. Og kaup karlmanna hefur þar hækk-
að um kr. 495 til kr. 727.00 á ári.
Eins og menn sjá, er hér um all verulega kauphækkun
að ræða. Og þó enn skorti mikið á það, sem félagið
hafði í upphafi krafizt, og það, sem greitt er annars
staðar, er sá munur aðeins greinileg sönnun fyrir því,
hversu óhjákvæmilegt var fyrir fólkið að krefjast kjara-
bóta — og hvílík fjarstæða það var af forráðamönnum
fyrirtækjanna að taka ekki strax slíkar kröfur til greina.
Þetta, sem nefnt hefur verið, er hinn fjárhagslegi
árangur verksmiðj ufólksins af deilunni. Hitt er þó meira
virði — vegna þess, að það skapar grundvöll undir
stöðugt vaxandi árangra — að íélagslega hafa stéttar-
samtök verksmiðjufólksins hér margfaldazt, og hafa gert
sig gildandi sem samningsaðila við fyrirtækin. Það er
ekki aðeins að Iðja hafi, í undirbúningi og framkvæmd
deilunnar, meira en tvöfaldað meðlimatölu sína, heldur
er nú hver meðlimur hennar tvíefldur að félagsþroska
og stéttarvitund — að fenginni sinni fyrstu persónulegu
reynslu af samtakamætti verkalýðsins.
Það, hversu úthaldsgóðir og einbeittir Iðju-félagarnir
voru í þessari deilu, lofar líka góðu um það, að þeir
muni í framtíðinni hagnýta sér vel þessa reynslu.
En ekki aðeins Iðju-félagarniv, heldur allur verka-
lýður hefur mikið af þessari deilu að læra, og skal það
nú dregið saman.
Lærdómarnir
Fyrir verkalýð Akureyrar alveg sérstaklega, sem sið-
ustu ár hefur verið svo sundraður í stéttarsamtökum
sínum — en þó auðvitað um leið fyrir allan verkalýð
— er máttur einingarinnar, sem svo áþreifanlega kom
í ljós allan fyrri hluta deilunnar, sú staðreynd, sem
áhrifaríkastir lærdómar verða af dregnir. Engum verka-
manni né verkakonu, sem tók þáít í deilunni, eða fylgd-
ist með gangi hennar, gat blandazt hugur um, að eining
og bróðurlegt samstarf verkalýðsfélaga bæjarins var
fyrst og fremst sá aflgjafi, sem ausið var úr — sá múr-
veggur, sem drottnunargirni og ásælni hinna harðvít-
ugu atvinnurekenda fékk ekki yfirstigið.
Ég veit, að verkalýður þessa bæjar hefur skilið, að
án slíkrar einingar hefði árangur þessarar deilu orðið
lítill — hefur nú skilið, betur en nokkru sinni fyrr, að
félagsleg eining verkalýðsins er grundvallarskilyrði fyr-
ir árangursríkri baráttu verkalýðsstéttarinnar — hags-
munalega og menningarlega. Og ég vona, að verkalýður
Akureyrar, nú á næstunni, und’istriki í verki þennan
skilning sinn á mætti og nauðsyn einingarinnar með
því að sameina hin klojnu verkalýðsfélög, sem í nýlok-
inni vinnudeilu hafa sannað, að meðlimir þeirra geta
ágætlega unnið saman.
Annar þýðingarmikill lærdómur, sem að vísu alls
ekki er nýr, en fékk mj ög greinilega staðfestingu í þess-
ari vinnudeilu, er nauðsyn þess, að verkalýðurinn, í
vinnudeilum, beiti samtakamætti sínum án nokkurrar
„miskunsemi“ í garð atvinnurekenda.
Verkalýðurinn er í eðli sínu mjög sanngjarn, og hon-
um hættir til að búast við gagnkvæmri sanngirni af
hálfu atvinnurekenda. Þess vegna er hann stundum til-
reiðanlegur til að láta undan ákveðnum kröfum atvinnu-
rekenda, í því trausti, að atvinnurekendur verði þá fús-
ari til að uppfylla kröfur verkalýðsins. En það sýnir
sig ávallt — og svo fór einnig hér — að atvinnurek-
endur virða ekkert annað en vald verkalýðssamtak-
anna. Þegar þeir mega til, láta þeir undan. — Sé látið
undan þeim, ganga þeir á lagið, svo langt, sem þeir
komast.
1 þessu tilfelli þurfti að hefja verkfall til þess að
knýja atvinnurekendur til viðrœðu við verkalýðssam-
tókin. Eftir að vinnustöðvun var framkvæmd og verka-
lýðssamtökin höfðu haft öll ráð þeirra í höndum sér
dögum saman, sáu þeir, að þeir urðu að hefja viðræður
við verkalýðssamtökin. En þeir vildu enn þreifa fyrir
sér, og settu skilyrði fyrir því, að viðræður byrjuðu.
Eftir nokkurt þóf var orðið við skilyrðinu —- þeim rétt-
ur litli fingurinn — og þá færðu þeir sig auðvitað upp
á skaftið — og tóku smám saman alla hendina — vél-
uðu í gegn sérsamninginn við K.E.A.
Sem sagt: í vinnudeilum dugar engin „góðmennska“
við atvinnurekendur — slíkt launa þeir aðeins með
vélabrögðum og ásælni. Það er aðeins óhvikul beiting
einhuga og djarfra samtaka, sem dugir.
Þá er enn eitt stórt atriði, sem verið hefur ágrein-
ingsefni innan íslenzku verkalýðssamtakanna, en sem í
þessari vinnudeilu hefur, án efa, mjög skýrzt fyrir
verkafólkinu, sem í deilunni stóð, — en það eru áhrif
skipulagningar Alþýðusamhandsins (Alþýðuflokksins)
á hagsmunaharáttu verkalýðsins.
Við kommúnistar höfðum ávallt haldið því fram, að
það samkrull af stjórnmálafélögum og fagfélögum, sem
nú mynda hvorutveggja í senn: Alþýðuflokkinn og
210
VINNAN