Vinnan - 01.09.1946, Qupperneq 23

Sigurjón A. Olafsson
jorseti frá 1940 til 1942
bands íslands er megináherzla lögð á hina pólitísku hlið
sambandsins, en verkalýðsmál í þrengri merkingu skipa
miklu minni sess, svo að jafnvel má þykja um of. En
þess er að gæta, að Alþýðusambandið á upphaflega
allan sinn styrk í bæjum Suðurlandsins, Reykjavík og
Hafnarfirði, og þar voru borgaraflokkarnir óðum að
riðlast, er ekkert gekk í sjálfstæðismálinu. Verkamenn
og alþýða hlupu á milli hinna gömlu flokka og flokks-
brota í pólitísku umkomuleysi, rneð öllu réttindalaus í
félagslegum efnum og missti flest sín mannréttindi, ef
nokkuð út af brá. Forgöngumenn og höfundar Alþýðu-
sambandsins hlutu því að sveigja lög og skipulag þess
miklu meir í stj órnmálaátt, en clla hefði orðið. Sam-
bandsstjórnin hefur vikið að þessu sambandi milli Al-
þýðuflokksins og Alþýðusambandsins í bæklingi, sem
gefinn er út 1917: Alþýðuflokkurinn. Nýr stjórnmála-
flokkur. Hvað hann er og hvað hann vill. Þar segir
svo: Alþýðuflokkurinn táknar þá hliðina á starfsemi
sambandsfélaga íslenzkra verkalýðsfélaga —■ Alþýðu--
sambands Islands —, er snýr að stjórnmálunum. Nafn-
ið er valið með tilliti til þess, að fulltrúar alþýðufélaga
hafa stofnað hann og að gera má ráð fyrir, að megin-
þorri þeirra karla og kvenna, er fylkja sér um mál
flokksins — en öll mál hans til samans má nefna jafn-
aðarstefnuna — verði alþýðumenn og konur . . . Til-
gangur þess (þ. e. sambandsins! er að koma á sam-
starfi á jafnaðarstefnugrundvelii meðal íslenzkra al-
þýðufélaga, eigi aðeins hvað almenn verkalýðsmál
snertir heldur einnig til þess að koma fram sem sér-
stakur og sjálfstæður stj órnmálaflokkur, með ákveðinni
stefnuskrá, er reyni að koma mönnum í bæjarstjórnir,
sveitarstjórnir og á þing, er eindregið og í hvívetna fylgi
stefnuskrá flokksins.
Svo sem kunnugt er risu síðar upp miklar deilur inn-
an Alþýðusambandsins um þetta skipulag, svo sem síðar
verður vikið að. En ef spurt er, hvort þetta skipulags-
form Alþýðusambandsins hafi verið rétt og heppilegt,
er það var stofnað, þá verður að svara því hiklaust
játandi. Það hefði ekki verið hægt að koma íslenzkri
verkalýðshreyfingu svo fljótt á legg sem raun varð á,
ef Alþýðusambandið hefði ekki sameinað í skipulagi
sínu og starfi faglega og pólitíska baráttu verkalýðsins.
Og þetta skipulag afstýrði því, að íslenzk verkalýðs-
hreyfing kafnaði í þröngsýni, faglegu félagsnostri, svo
sem stundum hefur viljað við brenna með verkalýð ann-
arra landa, til að mynda Englands. Hitt er annað mál,
að ekki liðu mörg ár áður en þróunin hafði gert þetta
skipulagsform Alþýðusambandsins úrelt og skaðlegt, og
verður sagt frá því síðar.
II
Þegar sleppt er frumbýlingsárum Alþýðusambands
Islands 1916—20, má skipta sögu þess í tvo meginþætti:
frá 1920—1930 er verkalýðshreyfingin var enn óklofin
stj órnmálalega, og frá 1930—1910, er vinslit urðu með
sósíaldemókrötum, er höfðu nú einir stjórn Alþýðusam-
bandsins í sínum höndum, og kommúnistum, er stofn-
uðu sérstakan flokk og stóðu utan sambandsins, en áttu
þó víða allmikil ítök í verkalýðsfélögum ýmsum, er
voru meðlimir Alþýðusambandsms. Þriðji þátturinn í
sögu Alþýðusambands Islands hefst síðan árið 1940,
er hin mikla skipulagsbreyting var gerð á Alþýðusam-
bandinu og skilið var á milli þess og Alþýðuflokksins.
Svo sem var að vænta var vöxtur Alþýðusambands-
ins ekki ýkjamikill í fyrstu. Á 2. sambandsþingi, sem
háð var árið 1918, mættu engir aðrir fulltrúar en frá
verkalýðsfélögunum í Reykjavík, sem í sambandinu
voru og frá Verkamannafélagi Hafnarfjarðar. Þó óx
sambandið nokkuð á þessu þingi, því að borizt höfðu
inntökubeiðnir frá verkamannafélögum úr öllum fjórð-
ungum landsins og voru þau þessi: Verkamannafélagið
Árvakur á Eskifirði, Verkakvennafélagið Fram á Sauð-
árkróki, Jafnaðarmannafélagið í Reykjavík, Verka-
mannafélagið Baldur á ísafirði, Verkamannafélag
Búðaþorps á Fáskrúðsfirði og Verkamannafélag Akur-
eyrar. Á þessa lund hafði Alþýðusambandið tekið að
festa rætur í kauptúnum og sjávarþorpum úti á landi.
GuSgeir Jónsson
jorseti 1942 til 1944
VINNAN
213