Vinnan - 01.09.1946, Qupperneq 27

þýðusambandsins. Þetta tókst þó ekki þegar ráðstefnan
kom saman í nóvember um haustið. Allar tillögur vinstri
manna í þá átt voru felldar og var henni stýrt af stjórn
Alþýðusambandsins.
Undirbúningsnefnd ráðstefnunnar, sem skipuð var 7
mönnum, bæði vinstri mönnum og hægri mönnum Al-
þýðusambandsins, hafði undirbúið fjöldamargar tillög-
ur, sem verkalýðsráðstefnan skyldi afgreiða. I aðalmál-
efni ráðstefnunnar, óháðu verkalýðssambandi, hafði
nefndin auðvitað klofnað. Meiri hluti nefndarinnar
lagði fram svofellda tillögu: „Nefndin leggur til, að
ekki verði stofnað verkalýðssamband óháð pólitískum
flokkum.“ En minni hluti nefndavinnar setti fram sínar
tillögur svohljóðandi:
1) Að stofnað verði verkalýðssamband með öllum
verkalýðsfélögum í landinu.
2) Að Verkalýðssambandið starfi á grundvelli Rauða
alþjóðaverkalýðssambandsins og í náinni samvinnu við
byltingasinnaða verkalýðshreyfingu.
Tillaga meirihlutans var samþykkt með 43 atkv.
gegn 26.
Ennfremur hafði undirbúningsnefndin orðið sam-
mála um tillögu þess efnis, að hver verkfær maður yfir
14 ára aldur skyldi hafa rétt til þess að ganga í verka-
lýðsfélag þess umdæmis, sem hann er búsettur í og ætl-
að er mönnum á hans starfssviði, og mega ekki póli-
tískar skoðanir hans vera því til íyrirstöðu, enda þrjóti
hann ekki lög félagsins.
Á ráðstefnunni var útbýtt tillögum frá Héðni Valdi-
marssyni og Sigurjóni Á. Ólafssyni um breytingar á
lögum Alþýðusambandsins, og lögðu flutningsmenn til,
að verkalýðsráðstefnan mælti með því, að tillögur
þeirra yrði samþykktar á þingi Alþýðusambandsins,
sem halda átti skömmu síðar. Var sú tillaga samþykkt
með 39 atkv. gegn 26.
Hinn 25. nóv. var 10. þing Alþýðusambandsins háð,
eitt hið sögulegasta þing þess, því að þá skildi að fullu
og öllu með kommúnistum óg sósíaldemókrötum innan
Alþýðusambandsins. Mikilvægasta og afdrifaríkasta til-
lagan í tillögum þeim, sem fram höfðu komið á verka-
lýðsráðstefnunni, um breyting á lögum Alþýðusam-
bandsins, var þessi: „Kjörgengi fulltrúa í fulltrúaráð,
á fjórðungsþing, sambandsþing og aðrar ráðstefnur
innan sambandsins, svo og í opinberar trúnaðarstöður
fyrir sambandsins eða flokksins hönd, er bundið við,
að fulltrúinn sé Alþýðuflokksmaður og tilheyri engum
öðrum stjórnmálaflokki. Hver fulltrúi er skyldur til,
áður en kosning hans er samþykkt í fulltrúaráði, á
fjórðungsþingi eða á sambandsþingi, að skrifa nafn sitt
undir stefnuskrá Alþýðuflokksins hjá forseta samkom-
unnar og skuldbinda sig til að starfa í öllu samkvæmt
henni og lúta lögum sambandsins.“
Með samþykkt þessarar tillögu var í raun og veru
öllum þeim meðlimum Alþýðusambandsins, sem ekki
voru pólitískir skoðanabræður Alþýðuflokksins, sagt
stríð á hendur. Að vísu var lögum samkvæmt ekki hægt
að neita mönnum um vist í verkalýðsfélagi af pólitísk-
um ástæðum, en réttindi pólitískra andstæðinga Al-
þýðuflokksins voru að engu gerð, þeim veittist ekki ann-
að en skyldan til að greiða iðgjöld sín og halda uppi
pólitískri flokksstarfsemi, sem þeir höfðu engan áhuga
á. Það hlaut að koma að því, að slíkt flokkslegt einræði
í samtökum, þar sem fjöldi manna voru ýmist andstæðir
Alþýðuflokknum í stjórnmálum eða afskiptalitlir um
stjórnmál, yrði ekki þolað. Og sú stund kom áratug
síðar.
III
Þessi áratugur hófst í heimskreppu og honum lauk
í heimsstyrjöld. í íslenzkri stjórnmálasögu hófst þessi
áratugur með því, að Alþýðuflokkurinn sagði upp hlut-
leysi sínu við Framsóknarflokkinn, og honum lauk með
því, að Alþýðuflokkurinn myndaði þjóðstjórn með
Framsóknarflokknum og Sjálfstæðisflokknum. í sann-
leika sagt — mjög viðburðaríkur áratugur. — Þegar
heimskreppan skall yfir ísland má segja, að hún hafi
komið yfirstéttinni og pólitískum forráðamönnum
þjóðarinnar mjög að óvörum — og í þeim efnum
voru helztu leiðtogar Alþýðusambandsins engin undan-
tekning. Vinstri menn Alþýðusambandsins — komm-
únistarnir — höfðu hins vegar í miðjum Alþingishá-
tíðarglaumnum 1930 bent á óveðursskýin, sem voru þá
sem óðast að hylja hinn bláa himin undangenginna
veltiára. Framsóknarflokkurinn, sem þá hafði pólitíska
forustu í landinu, taldi í fyrstu ísland mundu standa
af sér alla storma og vera vel þess megnugt að taka við
áföllunum. Þegar sýnt var, að ísland var sízt undir það
búið að komast slysalaust út úr fárviðri kreppunnar,
svo einhæft sem það var að því er varðaði framleiðslu
og markaði, þá huggaði flokkurinn sig við heimspeki og
Héðinn Valdimarsson
formaður Dagsbrúnar
um 13 ára skeið og
lengi varaforseti
Alþýðusambandsins
VINNAN
217