Vinnan - 01.09.1946, Qupperneq 29

lega hin hörmulega klofning hinnar pólitísku verkalýðs-
hreyfingar í kommúnista og sósíaldemókrata. Fjand-
skapurinn milli þessara tveggja stjórnmálaflokka al-
þýðunnar gerðu það að verkum, að Alþýðusambandið
gat ekki beitt stéttarmætti sínum af þeim einhug og
afli, sem var alþýðuhreyfingunni beinlínis lífsnauðsyn
á þessum erfiðu árum. Þó tókst verkamönnum í flest-
um tilfellum að hrinda af höndum sér kauplækkunar-
tilraunum atvinnurekenda og halda í horfinu, en hins-
vegar versnuðu kjör launþega mjög vegna atvinnuleys-
isins. Kommúnistar og vinstri menn alþýðuhreyfingar-
innar áttu mestan þátt í því að skipuleggja baráttu at-
vinnuleysingjanna í Reykjavík og annars staðar á land-
inu, þar sem Alþýðusambandsstjórnin og flokksforusta
Alþýðuflokksins hafði sýnt tómlæti allmikið, svo ekki
sé meira sagt.
En eftir því sem lengra leið á áratuginn kom það æ
betur í ljós, að sambúðin milli hægri og vinstri manna
Alþýðusambandsins varð erfiðari, þrátt fyrir tilraunir
til sameiningar beggja flokka. Þriggja ára sameiningar-
stefna Kommúnistaflokksins frá 1935 til 1938 bar að
lokum engan árangur annan en þann, að nokkur hluti
Alþýðuflokksins sagði sig úr leik og stofnaði Sósíal-
istaflokkinn — sameiningarflokk alþýðu ásamt Komm-
únistaflokknum. En þótt nokkur sigur væri unninn með
þessari sameiningarhugsjón verkalýðsins fór því fjarri,
að sættir næðust með báðum flokkum verkalýðsins.
Eftir að Sósíalistaflokkurinn var stofnaður harðnaði
deilan innan Alþýðusambandsins enn meir og um stund
leit svo út sem Alþýðusambandið mundi klofna. Til
dæmis má geta þess, að á tímabilinu 1938—40 gengu
12 félög úr sambandinu (eða „hurfu“, eins og það er
orðað í þingtíðindum Alþýðusambandsins) með um
4 þúsund meðlimi. Mest munaði í þessu efni um stærsta
verkalýðsfélag landsins, Dagsbrún í Reykjavík. Það var
upp úr þessu, að vinstri mönnum innan Alþýðusam-
bandsins datt í hug að stofna nýtt verkalýðssamband á
faglegum grundvelli, sem væri óháð pólitískum trúar-
játningum, hverju nafni sem þær nefndast. Hið nýja
verkalýðssamband náði þó aldrei miklum þroska og í
raun réttri má það teljast hið mesta happ, er það tókst
að afstýra klofningi hins gamla Alþýðusambands og
breyta skipulagsreglum þess á þá lund, að hægt var að
sameina alla verkamenn, hverrar pólitískrar skoðunar
sem þeir voru, í óháð verkalýðssamband. — Alþýðu-
flokksstj órnin sá þá loks, að ekki tjáði að beita lengur
hornunum gegn þeirri hreyfingu, sem á áratug hafði
reynt að sameina alla launþega landsins á hagsmuna-
legum stéttargrundvelli.
A 16. sambandsþingi Alþýðusambandsins haustið
1940 var loks skilið á milli Alþýðuflokksins og Al-
þýðusambandsins. Samkvæmt hinum nýju sambands-
lögum er Alþýðusamband Islands samtakaheild ís-
------------------------------------------A
RAGNHILDUR GÍSLADÓTTIR:
ÍSLAND
Nú grújir sig j'ónn yjir giljadrög,
og gaddfreðnum hleður snjá.
Mér jinnst eins og eldgömul ísalög
aftur þig taki að hrjá.
Hve gatan var oftsinnis grýtt og þröng
og gangandi manni sár!
Og leiðin um héruð þín hrjúj og löng,
því huldu ’ana margra tár!
Aj dögg þinni moldin þín mýkt sína fékk.
Nú mœlist hún öllum frjó.
En dýrt var það efni er til erfða gekk
frá öld, sem í landinu bjó.
__________________________________________J
lenzkrar alþýðu í verkalýðsmálum. Hlutverk sambands-
ins er að hafa forystu í stéttabaráttu og félagsstarfsemi
alþýðunnar á íslandi í málum atvinnustéttanna með
það fyrir augum, að þeim stéttum verði tryggð sam-
bærileg kjör og sami réttur og öðrum stéttum í landinu.
Með því var tíu ára baráttu fyrir skipulagsbreytingum
alþýðusamtakanna lokið með sigri þeirra manna, sem
unnið höfðu að almennu verkalýðssambandi, er gæti
hýst alla launþega án tillits til pólitískra skoðana. Ár-
angurinn af þessari skipulagsbreytingu lét ekki standa
á sér. Þau félög, sem áður höfðu sagt sig úr lögum við
Alþýðusambandið gengu nú inn í það aftur, og þar
sem klofningur hafði orðið innan verkalýðsfélaganna,
varð því nú til leiðar komið, að þau gætu sameinast.
Árið 1940 var tala sambandsmeðlima 15.509, fjórum
árum síðar töldust um 22 þúsundir manna, karla og
kvenna í Alþýðusambandinu.
Á öðrum stað í þessu riti verður vikið nánar að
þróun og starfsemi Alþýðusambandsins hin seinustu
ár nýsköpunarinnar, og verður því ekki farið frekar út
í þá sálma. Hins skal aðeins að lokum getið, að Alþýðu-
sambandið hefur tekið dæmafáum framförum á þeim
árum sem liðin eru síðan skipulagsreglum þess var
breytt. Það getur á þrítugsafmæli sínu litið um öxl yfir
mikla sigra og mikinn árangur, og í dag er ósk allra
verkalýðssinna, að það megi þroskast og dafna með
hverju ári og rækja æ betur það hlutverk, sem því var
frá uphafi ætlað: að verða brimbrjótur og dyggur
vörður íslenzkrar alþýðu í baráttu hennar fyrir nýrra
og betra íslandi.
VINNAN
219