Vinnan - 01.09.1946, Page 36

STEITCGRÍMUIl AÐALSTEINSSOIÍ:
IVóvndeilan á Akureyri
Þó deila þessi hafi alla jafna verið kennd við „Novu“
— eitt af skipum Bergenska gufuskipafélagsins — stóð
hún í raun og veru alls ekki við það félag, heldur við
bæjarstjórn Akureyrar, og snerist um það, hvort bæjar-
stjórnin léti greiða kauptaxta Verkamannafélags Akur-
eyrar eða ekki viS smíði síldartunna, sem bæjarstjórn-
in hafði ákveðiS að láta framkvæma þá um veturinn.
Tildrög deilunnar
Þetta var á kreppu- og atvinnuleysisárunum. Verka-
fólk á Akureyri, sem annars staðar, var aðþrengt vegna
atvinnuleysis og lítilla tekna. Verkamannafélag Akur-
eyrar hafði því, um haustið 1932, uppi háværar kröfur
til bæjarstjórnarinnar, um aS hún stofnaði til atvinnu-
framkvæmda þá um veturinn, til rð forða sárustu neyð-
inni frá dyrum verkafólksins.
Eftir miklar bollaleggingar ákvað bæjarstjórnin að
taka á leigu tunnuverksmiðju, sem Hjalti S. Espholin
átti þá á Akureyri, en stóS ónotuS þetta haust, og láta
smíða þar í „atvinnubótavinnu“ ca. 30 þúsund síldar-
tunnur. En þar sem bæjarstjórnin leit á þetta sem hreint
„góðverk“ við verkafólk bæjarins, vildi hún ekki taka
á sig neina áhættu af rekstri tunnuverksmiðjunnar,
heldur ætlaðist til, að áhættan hvíldi öll á þeim, sem
verkið ynnu, þannig að þeir fengju í vinnulaun aðeins
þaS, sem tunnurnar kynnu aS seljast fyrir, að frádregn-
um öllum kostnaði. Ef tunnurnar seldust illa, eða önnur
óhöpp yrðu á rekstrinum, átti það aS bitna á verka-
mönnunum, en ekki bæjarsjóði. Jafnvel þótt tunnurnar
seldust ekki nema fyrir efniskostnaði og verksmiðju-
leigu, áttu verkamennirnir ekki að hafa neina kröfu á
hendur bæjarsjóði fyrir vinnu sína. „Atvinnubæturnar“
voru þá í því einu fólgnar að fá að leggja fram vinnu-
afl sitt, án þess að eiga víst, aS nokkuð kæmi í staðinn.
AuðvitaS neitaði Verkamannafélag Akureyrar að
samþykkja slíkan grundvöll fyrir atvinnubótunum. —
BauSst þá bæjarstjórnin til að tryggja verkamönnun-
um ákveðið lágmark, þ. e. 70 aura fyrir hverja smíSaða
tunnu. En af því vitanlegt var, af fyrri reynslu, aS sú
greiðsla mundi alls ekki svara til kauptaxta Verka-
mannafélags Akureyrar, hafnaði félagiS einnig þessu
tilboði.
Steingrímur
Aðalsteinsson
Erfið uðstaða
ÞaS var mjög erfið aðstaða, sem verkamannafélagið
hafði í þessu máli. ÞaS varð aS gera hvorutveggja í
senn: Knýja bæjarstjórnina til að framkvæma verk,
sem hún hafði engan áhuga fyrir að unnið yrði — og
jafnframt að hindra fulltrúa atvinnurekenda í bæjar-
stjórninni í því aS nota þetta tækifæri til árása á launa-
kjör verkamanna -— sem upphaf að almennri lækkun
vinnulauna.
En erfiSleikarnir voru fleiri og enn ískyggilegri. í
röðum hins vinnandi fólks fundust einnig óvinir.
Þegar verkamannafélagið ekki vildi fallast á áður-
nefnt fyrirkomulag við tunnusmíSið, leitaði bæjar-
stjórnin — með milligöngu verksmiðjueigandans, sem
gjarnan vildi tryggja sér leigu á verksmiðjunni — til
TrésmiSafélags Akureyrar, og tókst, þótt undarlegt
mætti heita af iðnfélagi, sem auðvitað hafði hærri
kauptaxta en Verkamannafélag Akureyrar, að fá frá því
tilboð um aS taka að sér tunnusmíðina fyrir þau kjör,
sem verkamannafélagið hafði hafnaS. Seinna tókst þó
að fá TrésmiSafélagiS til að falla frá þessu tilboði sínu.
En ekki var björninn þar með unninn!
I bænum var svonefnt jafnaðarmannafélag, „Akur“,
undir forustu Halldórs Friðjónssonar. Þetta pólitíska
félag bauð nú bæjarstjórninni, að þaS skyldi útvega
226
VINNAN